تحصیل در آلمان

آلمان، با داشتن استانداردهای آموزشی سطح بالا، دانشگاه‌هایی باکیفیت و بین‌المللی، هزینه‌های مقرون‌به‌صرفه تحصیل و انواع بورسیه‌های تحصیلی، به یکی از محبوب‌ترین مقاصد مهاجرت تحصیلی تبدیل شده است. تحصیل در آلمان، رویایی شیرین برای دانشجویان ایرانی به شمار می‌آید. با تحصیل در این کشور، می‌توانید با فرهنگ غنی مردم این کشور آشنا شده، از امکانات علمی و رفاهی آلمان استفاده کرده و پیشرفت تحصیلی فوق‌العاده‌ای داشته باشید.

بااین‌وجود، حتما باید با شرایط، مدارک موردنیاز و مزایای تحصیل در کشور آلمان آشنا شده و اطلاعاتی را درباره فرایند مهاجرت تحصیلی به این کشور نیز به دست بیاورید. موسسه مهاجرتی آوا تصمیم دارد شما را با تمامی مراحل مهاجرت تحصیلی به آلمان آشنا کند. از انتخاب رشته و دانشگاه گرفته تا دریافت ویزا و برنامه‌ریزی برای زندگی در آلمان، تمام مراحل به صورت دقیق و شفاف توضیح داده شده است. این مطلب، دقیقا همان چیزی است که شما به آن نیاز دارید. با مطالعه این مطلب، می‌توانید تمامی اطلاعات موردنیاز برای تحصیل در کشور آلمان را به دست بیاورید.

مزایای تحصیل در آلمان

حصیل در کشور آلمان مزایای بی‌شماری دارد که باعث شده سالانه تعداد زیادی از دانشجویان خارجی این کشور را به عنوان مقصد برتر خود انتخاب کنند. برخی از مهم‌ترین مزایای تحصیل در آلمان عبارتند از:

کیفیت بالای آموزش و دانشگاه‌های معتبر:

دانشگاه‌های آلمان جزو برترین مراکز علمی جهان محسوب می‌شوند و مدارک اخذ شده از آنها در سراسر دنیا شناخته‌شده و معتبر است. سیستم آموزشی آلمان بر پایه دانش کاربردی و تحقیقاتی استوار است و اساتید مجرب و امکانات پژوهشی پیشرفته‌ای در اختیار دانشجویان قرار دارد. این کشور در رشته‌هایی مانند مهندسی، پزشکی، علوم پایه، هنر و موسیقی جزو پیشگامان جهانی است.

تحصیل رایگان یا کم‌هزینه:

یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های آلمان، عدم دریافت شهریه در اغلب دانشگاه‌های دولتی برای تمامی دانشجویان (حتی دانشجویان غیراروپایی) است. در اکثر ایالت‌های آلمان، تحصیل در مقطع کارشناسی و بسیاری از رشته‌های کارشناسی ارشد رایگان است و دانشجویان تنها مبلغ اندکی (حدود ۱۵۰ تا ۳۰۰ یورو در هر ترم) به عنوان هزینه خدمات دانشجویی یا ثبت‌نام پرداخت می‌کنند. این در حالی است که کیفیت آموزشی بسیار بالا بوده و با کشورهای دارای شهریه‌های سنگین رقابت می‌کند. البته در برخی ایالت‌ها یا دانشگاه‌ها ممکن است برای دانشجویان خارج از اتحادیه اروپا شهریه‌ای تعیین شود (مثلاً حدود ۱٬۵۰۰ یورو در هر ترم در ایالت بادن-وورتمبرگ)، اما در مجموع هزینه تحصیل در آلمان نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر ناچیز است.

بورسیه‌ها و حمایت مالی:

به‌رغم رایگان بودن شهریه در دانشگاه‌های دولتی، دولت و نهادهای علمی آلمان برای جذب نخبگان بین‌المللی بورسیه‌ها و کمک‌هزینه‌های متنوعی ارائه می‌کنند. سازمان‌هایی مانند DAAD هر ساله به تعدادی از دانشجویان خارجی در مقاطع مختلف کمک‌هزینه تحصیلی یا تحقیقاتی اعطا می‌کنند. همچنین طرح‌هایی مثل Deutschlandstipendium (بورسیه‌ی استعداد) برای دانشجویان با سابقه علمی درخشان وجود دارد که می‌تواند بخشی از هزینه‌های زندگی را پوشش دهد. وجود این حمایت‌ها انگیزه ادامه تحصیل در آلمان را دوچندان می‌کند.

بازار کار قوی و فرصت‌های شغلی پس از تحصیل:

اقتصاد آلمان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا، مملو از فرصت‌های شغلی در حوزه‌های مختلف است. نرخ پایین بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های آلمان نشان‌دهنده نیاز بازار کار این کشور به نیروی متخصص است. دانشجویان بین‌المللی پس از فارغ‌التحصیلی می‌توانند تا ۱۸ ماه در آلمان بمانند و به جستجوی کار مرتبط با رشته خود بپردازند. در صورت یافتن شغل مناسب، امکان دریافت اقامت کاری (از جمله ویزای جستجوی کار یا Blue Card برای مشاغل با درآمد بالا) و حتی اقامت دائم پس از چند سال فراهم خواهد بود. به طور خلاصه، تحصیل در آلمان پلی به سوی ورود به بازار کار اروپاست.

امکان کار دانشجویی حین تحصیل:

دولت آلمان به دانشجویان خارجی اجازه می‌دهد در حین تحصیل به صورت نیمه‌وقت کار کنند (جزئیات در ادامه بخش “کار دانشجویی در آلمان” آمده است). این موضوع علاوه بر کمک مالی به دانشجو، فرصتی برای کسب تجربه کاری، تقویت زبان آلمانی و آشنایی با فرهنگ محیط کار در آلمان است. بسیاری از کارفرمایان آلمانی از داشتن کارآموزان یا نیروهای پاره‌وقت بین‌المللی استقبال می‌کنند که می‌تواند به ایجاد ارتباطات حرفه‌ای و تقویت رزومه شما منجر شود.

کیفیت زندگی و امکانات رفاهی:

آلمان به کیفیت بالای زندگی، شهرهای امن و مدرن، سیستم حمل و نقل عمومی کارآمد و امکانات رفاهی معروف است. دانشجویان بین‌المللی از بیمه درمانی اجباری اما مقرون‌به‌صرفه، تخفیف‌های دانشجویی برای حمل‌ونقل و رویدادهای فرهنگی، خوابگاه‌ها و مسکن دانشجویی مناسب و حمایت ادارات امور دانشجویان خارجی (Studentenwerk) برخوردارند. این موارد باعث می‌شود دانشجویان ضمن تمرکز بر تحصیل، از زندگی روزمره در یک کشور پیشرفته لذت ببرند.

از دیگر مزایای قابل ذکر می‌توان به محیط بین‌المللی دانشگاه‌ها (حضور دانشجویان از ملیت‌های گوناگون و امکان تبادل فرهنگی)، موقعیت جغرافیایی مرکزی در اروپا (امکان سفر و بازدید از کشورهای مختلف در زمان تعطیلات) و پیشینه غنی فرهنگی و تاریخی آلمان اشاره کرد. مجموع این مزایا، تجربه تحصیل در آلمان را به فرصتی کم‌نظیر تبدیل کرده است.

شرایط پذیرش تحصیلی در آلمان

البته در کنار این مزایا، نباید از چالش‌های تحصیل در آلمان نیز غافل شد. برای نمونه یادگیری زبان آلمانی می‌تواند دشوار و زمان‌بر باشد و بسیاری از رشته‌ها به زبان آلمانی ارائه می‌شوند. همچنین فرآیند اخذ پذیرش و ویزا ممکن است پیچیده و رقابتی باشد و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق داشته باشد. سازگاری با فرهنگ و سیستم آموزشی جدید و دوری از خانواده نیز از دیگر چالش‌های رایج هستند. با این حال، با برنامه‌ریزی مناسب، پشتکار و استفاده از مشاوره‌های تخصصی می‌توان بر این موانع فائق آمد و از مزایای بی‌شمار تحصیل در آلمان بهره‌مند شد.

مهاجرت تحصیلی به آلمان یکی از بهترین گزینه‌ها برای دانشجویان بین‌المللی است. این کشور به دلیل کیفیت بالای آموزشی، دانشگاه‌های معتبر و هزینه‌های نسبتاً پایین، مقصدی محبوب برای تحصیل به شمار می‌آید. شرایط تحصیل در آلمان بسته به دانشگاه و مقطع تحصیلی متفاوت است، اما به طور کلی، الزامات و شرایط خاصی برای پذیرش وجود دارد که باید رعایت شوند. این شرایط شامل آزمون‌های استاندارد، مهارت‌های زبانی، اثبات تمکن مالی، بیمه درمانی و ویزای تحصیلی است. همچنین، در برخی موارد محدودیت‌های سنی و معدل تحصیلی نیز تأثیرگذار خواهند بود در حالت کلی به صورت زیر است:

1. آزمون‌های پذیرش:

متقاضیان تحصیل در دانشگاه‌های آلمان ممکن است بسته به رشته موردنظر، نیاز به شرکت در آزمون‌های خاصی داشته باشند. آزمون TestAS برای ارزیابی توانایی تحصیلی دانشجویان کارشناسی برگزار می‌شود و هدف آن سنجش استعداد علمی و شانس موفقیت در دانشگاه است. برای رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی، آزمون TMS مهارت‌های علمی و درک مرتبط با علوم پزشکی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

 2. مهارت زبان:

از آنجا که بیشتر دوره‌های تحصیلی در آلمان به زبان آلمانی ارائه می‌شوند، تسلط به این زبان یک الزام است. دانشجویان می‌توانند مهارت زبان خود را از طریق آزمون‌هایی مانند TestDaF یا DSH  اثبات کنند. برای رشته‌ها و دانشگاه‌هایی که به زبان انگلیسی تدریس می‌شوند، ارائه مدرک زبان انگلیسی مانند IELTS یا TOEFL ممکن است کافی باشد.

3. تمکن مالی:

اثبات توانایی مالی یکی از شرایط ضروری برای تحصیل در آلمان است. دانشجویان باید نشان دهند که مبلغ کافی برای پوشش هزینه‌های زندگی و تحصیل خود دارند. برای سال اول، مبلغ مورد نیاز معمولاً حدود ۱۲,۳۲۴ یورو است، در حالی که برای دوره‌های دیگر این مبلغ حدود ۱۱,۹۰۴ یورو خواهد بود. این مبلغ معمولاً از طریق یک حساب بانکی مسدودشده یا بورسیه‌های تحصیلی تأمین می‌شود.

  4. بیمه درمانی:

داشتن بیمه درمانی معتبر در آلمان اجباری است و بدون آن، امکان ثبت‌نام در دانشگاه و دریافت مجوز اقامت وجود ندارد. دانشجویان می‌توانند از بیمه‌های درمانی محلی یا بین‌المللی برای این منظور استفاده کنند.

 5. ویزا:

دانشجویان ایرانی که قصد تحصیل در آلمان را دارند، باید ویزای تحصیلی دریافت کنند. فرآیند اخذ ویزا از طریق کارگزاری ویزامتریک انجام می‌شود و نیازمند ارائه مدارک مالی، تحصیلی و زبان است.

6. معدل تحصیلی:

در رشته‌هایی مانند پزشکی، دندانپزشکی و حقوق، معدل بالا (حدود ۲۰( برای پذیرش ضروری است. اما در رشته‌های دیگر، معدل متوسط (۱۵ تا ۱۶) نیز ممکن است کافی باشد. داشتن معدل بالا شانس پذیرش را افزایش می‌دهد، در حالی که معدل پایین می‌تواند روند پذیرش را دشوارتر کند.

7. محدودیت سنی:

برای مقاطع مختلف تحصیلی، محدودیت سنی مشخصی وجود دارد. برای کارشناسی، حداکثر سن 26 سال و برای کارشناسی ارشد 35 سال در نظر گرفته شده است. در مقطع دکترا محدودیت سنی خاصی وجود ندارد، اما رقابت بسیار بالاست.

  8. رشته‌های رقابتی:

برخی رشته‌ها مانند پزشکی و حقوق به دلیل ظرفیت محدود و نیاز به سوابق تحصیلی قوی، بسیار رقابتی هستند. در این رشته‌ها، معدل بالا و آمادگی کامل برای آزمون‌های ورودی ضروری است.

تحصیل در آلمان در مقاطع مختلف

آلمان در تمامی مقاطع تحصیلی از مدرسه تا دانشگاه پذیرای دانش‌آموزان و دانشجویان بین‌المللی است. در این بخش به طور خلاصه شرایط و ویژگی‌های تحصیل در هر یک از مقاطع (مدارس، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا) را بررسی می‌کنیم:

تحصیل در مدارس آلمان (مقطع زیر ۱۸ سال)

نظام آموزشی آلمان از سن ۶ سالگی آغاز شده و تا ۱۸ سالگی ادامه می‌یابد. تحصیل در مدارس دولتی آلمان برای همه (از جمله اتباع خارجی مقیم آلمان) رایگان است و کیفیت آموزشی بسیار بالایی دارد. دانش‌آموزان در مدارس آلمان علاوه بر دروس نظری، مهارت‌های عملی و زندگی را نیز می‌آموزند. یک ویژگی منحصربه‌فرد نظام آموزشی این کشور، سیستم آموزش دوگانه (Dual System) در مقطع دبیرستان است؛ به این صورت که دانش‌آموزان علاوه بر دروس تئوری، در محیط واقعی کار (کارآموزی در شرکت‌ها و صنایع) مهارت‌های عملی کسب می‌کنند این رویکرد باعث می‌شود فارغ‌التحصیلان مدارس آماده ورود به بازار کار یا ادامه تحصیل در دانشگاه باشند.

برای دانش‌آموزان خارجی که زیر ۱۸ سال سن دارند، امکان تحصیل در مدارس آلمان وجود دارد ولی رعایت شرایط خاصی الزامی است. مهم‌ترین شرط، داشتن سرپرست قانونی یا قیم در آلمان است؛ به این معنا که والدین باید رضایت کتبی برای تحصیل فرزندشان در آلمان ارائه دهند و یک فرد بالغ مقیم آلمان را به عنوان قیم یا سرپرست معرفی کنند. همچنین دانش‌آموز باید در یک مدرسه معتبر (دولتی یا خصوصی) پذیرش گرفته و مدارکی چون ریزنمرات و توصیه‌نامه‌های سال‌های قبل (با ترجمه رسمی به زبان آلمانی یا انگلیسی) را ارائه دهد. ارائه مدرک زبان آلمانی متناسب با سن (مثلاً مدرک A2 یا B1 از آزمون‌هایی مثل Goethe یا Telc) نیز معمولاً برای ثبت‌نام در مدارس آلمانی ضروری است. اگر قصد تحصیل در مدارس بین‌المللی انگلیسی‌زبان را دارید، ارائه مدرک زبان انگلیسی ممکن است جایگزین شود. از دیگر مدارک لازم می‌توان به گواهی تمکن مالی والدین جهت پوشش هزینه‌های زندگی و تحصیل فرزند، مدارک هویتی (شناسنامه، پاسپورت) و بیمه درمانی دانش‌آموز اشاره کرد.

در مجموع، تحصیل در مدارس آلمان برای دانش‌آموزان بین‌المللی تجربه‌ای ارزشمند است، چرا که آنان از سنین پایین با زبان و فرهنگ آلمانی آشنا شده و پایه محکمی برای ورود به دانشگاه‌های این کشور پیدا می‌کنند. اگر خانواده‌ای قصد اعزام فرزند زیر ۱۸ سال خود به آلمان را دارد، باید برنامه‌ریزی دقیقی برای مسائل قانونی سرپرستی، اسکان (مثل خوابگاه یا خانواده میزبان) و دریافت ویزای دانش‌آموزی انجام دهد.

برای تحصیل در مدارس آلمان، نیازمند انتخاب بهترین مدرسه هستید. چنین مدرسه‌ای000، حتما باید از ویژگی‌های زیر برخوردار باشد:

• بهترین امکانات علمی را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد.
• امکان تحصیل به زبان انگلیسی و آلمانی در آن وجود داشته باشد.
• حتما باید دارای کلاس‌های فوق‌ برنامه برای دانش‌آموزان باشد.
• باید مطابق با استانداردهای آموزشی کشور آلمان باشد.

در جدول زیر، می‌توانید لیست هزینه‌های برخی از مدارس معروف آلمان را مشاهده کنید:

مدارس	هزینه تحصیل
Schule Schloss Salem	42 هزار یورو در سال
Gymnasium Stift Neuzelle	37 هزار یورو در سال
Zinzendorfschulen Königsfeld	32 هزار یورو در سال
Landheim Schondorf	39 هزار یورو در سال
Louisenlund Boarding School	20 هزار یورو در سال
Berlin Brandenburg	13 هزار یورو در سال
Berlin Metropolitan School	2500 یورو در سال
Phorms Berlin Süd	1400 یورو در سال

تحصیل کارشناسی در آلمان (لیسانس)

دوره کارشناسی در آلمان معمولاً ۳ تا ۴ سال (۶ تا ۸ ترم) به طول می‌انجامد و معادل مدرک لیسانس است. زبان آموزشی اکثر برنامه‌های کارشناسی در آلمان زبان آلمانی است و دانشجویان بین‌المللی برای ورود به این مقطع معمولاً باید تسلط کافی به زبان آلمانی داشته باشند (سطح B2 یا C1). البته در سال‌های اخیر برخی دانشگاه‌های آلمان رشته‌های کارشناسی به زبان انگلیسی نیز ارائه کرده‌اند، اما تعداد این رشته‌ها محدودتر از مقاطع بالاتر است.

یکی از نکات مهم برای پذیرش در مقطع کارشناسی آلمان، معادل‌سازی مدرک دیپلم دبیرستان است. دانش‌آموزان بین‌المللی باید مدرک پایان تحصیلات متوسطه خود را ارائه دهند که توسط آلمان معادل دیپلم آلمانی (Abitur) شناخته شود. برای برخی کشورها، مدرک دیپلم به تنهایی کافی نیست و دانش‌آموز باید یک دوره آمادگی یک‌ساله به نام کالج Studienkolleg را در آلمان بگذراند تا واجد شرایط ورود به دانشگاه شود. خوشبختانه مدرک دیپلم نظام جدید ۱۲ ساله ایران معمولاً قابل قبول است، اما در صورتی که نظام تحصیلی شما کوتاه‌تر بوده یا برخی دروس پیش‌نیاز را نگذرانده باشید، ممکن است نیاز به Studienkolleg داشته باشید. در این کالج‌ها که غالباً رایگان هستند، دانشجویان دروس پایه مرتبط با رشته انتخابی (مثلاً ریاضی و فیزیک برای رشته‌های فنی مهندسی) را به زبان آلمانی می‌گذرانند و در پایان در آزمونی به نام Feststellungsprüfung شرکت می‌کنند.

تحصیل رایگان در آلمان در مقطع کارشناسی یک فرصت عالی برای دانشجویان بین‌المللی است. تقریباً تمامی دانشگاه‌های دولتی آلمان در مقطع لیسانس شهریه‌ای دریافت نمی‌کنند و فقط هزینه اندکی بابت خدمات دانشجویی دریافت می‌شود. دانشجویان در طول تحصیل امکان استفاده از خوابگاه‌های دانشجویی مقرون‌به‌صرفه، بیمه درمانی دانشجویی و تخفیف‌های مختلف را دارند. همچنین می‌توانند از فرصت کار پاره‌وقت (تا سقف تعیین‌شده قانونی) برای تأمین بخشی از هزینه‌های زندگی بهره ببرند.

شرایط پذیرش در دوره لیسانس آلمان شامل داشتن مدرک دیپلم متوسطه با معدل کافی، مدرک زبان آلمانی (مثلاً TestDaF یا DSH با سطح مناسب) و سایر مدارک عمومی اپلیکیشن (انگیزه‌نامه، توصیه‌نامه اساتید در صورت درخواست دانشگاه، رزومه تحصیلی و …) است. برخی رشته‌ها مانند پزشکی و دندانپزشکی دارای ظرفیت محدود و رقابت بالا هستند و معدل دبیرستان بسیار بالا یا قبولی در آزمون‌های ورودی خاص ممکن است برای پذیرش در آنها لازم باشد. خوشبختانه بسیاری از رشته‌های مهندسی، علوم پایه، علوم انسانی و … با داشتن شرایط عمومی ذکر شده قابل دسترسی هستند.

تحصیل کارشناسی ارشد در آلمان

مقطع کارشناسی ارشد در آلمان (Master) فرصتی برای تخصصی‌تر کردن دانش و ورود به حوزه‌های پژوهشی یا حرفه‌ای پیشرفته‌تر است. دوره‌های ارشد معمولاً ۲ ساله (۴ ترم) هستند، هرچند برخی دوره‌های یک‌ساله/یک‌ونیم‌ساله نیز وجود دارد. در مقطع کارشناسی ارشد، گزینه‌های بیشتری برای تحصیل به زبان انگلیسی در دسترس است و بسیاری از دانشگاه‌های آلمان برنامه‌های بین‌المللی به زبان انگلیسی ارائه می‌دهند. این برای دانشجویانی که تسلط کمتری به زبان آلمانی دارند فرصت مناسبی است، اما توصیه می‌شود حتی در این حالت نیز در یادگیری زبان آلمانی کوتاهی نکنید، چرا که برای زندگی روزمره و آینده شغلی در آلمان امری حیاتی است.

به نقل از وب سایت studying-in-germany.org از شرایط مهم پذیرش در مقطع ارشد، داشتن مدرک کارشناسی مرتبط با رشته مورد نظر و معدل قابل قبول در دوره لیسانس است. معمولاً دانشگاه‌های آلمان برای دوره‌های ارشد یک حداقل معدل (مثلاً معادل “خوب” یا بالای ۲.۵ در سیستم آلمان) را در نظر می‌گیرند. همچنین مدرک زبان مطابق زبان تدریس دوره الزامی است؛ برای دوره‌های آلمانی، مدرک TestDaF یا DSH در سطح B2/C1 و برای دوره‌های انگلیسی، مدرک آیلتس (معمولاً با نمره ۶ یا ۶.۵ به بالا) یا تافل معادل آن نیاز است. برخی رشته‌های ارشد ممکن است سابقه کار یا پژوهش مرتبط نیز طلب کنند (به خصوص رشته‌های MBA یا مدیریت که معمولاً نیاز به چند سال سابقه کار دارند، یا دوره‌های پژوهشی که وجود مقاله و کار تحقیقاتی امتیاز محسوب می‌شود).

مزیت بزرگ تحصیل ارشد در آلمان این است که مانند کارشناسی، رایگان یا کم‌هزینه است (برای دانشجویان بین‌المللی در اکثر دانشگاه‌های دولتی). علاوه بر این، دانشجویان ارشد امکان دریافت بورس‌های تحصیلی بیشتری دارند؛ چرا که سازمان‌هایی نظیر DAAD قسمت اعظم بورس‌های خود را به مقطع کارشناسی ارشد و دکترا اختصاص می‌دهند. با اخذ پذیرش ارشد از آلمان، شما می‌توانید ویزای دانشجویی دریافت کرده و پس از فارغ‌التحصیلی نیز از امکان ۱۸ ماه اقامت برای کاریابی بهره‌مند شوید.

تحصیل دکترا در آلمان (PhD)

کشور آلمان به خاطر توجه ویژه به پژوهش و نوآوری، مقصدی ایده‌آل برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا است. تحصیل دکتری در آلمان عمدتاً رایگان بوده و اغلب دانشجویان دکترا در حین تحصیل به عنوان پژوهشگر یا دستیار تحقیق حقوق دریافت می‌کنند. دوره دکترا معمولاً بین ۳ تا ۵ سال طول می‌کشد و به دو شکل اصلی ارائه می‌شود: دکترای سنتی/فردی و دکترای ساختار‌یافته. در مدل سنتی، دانشجو یک استاد راهنما (سوپروایزر) پیدا می‌کند و بر روی یک پروژه تحقیقاتی تحت نظر ایشان کار می‌کند. در مدل ساختاریافته، دانشجو در چارچوب یک برنامه دکتری از پیش‌تعریف‌شده (اغلب در مدارس دکتری یا پژوهشگاه‌ها) با ساختار و واحدهای مشخص شرکت می‌کند.

برای پذیرش در مقطع دکترا، عموماً مدرک کارشناسی ارشد مرتبط با زمینه پژوهشی مورد نیاز است. شما باید یک پروپوزال پژوهشی یا طرح تحقیقاتی قوی آماده کنید و به دنبال یافتن استاد راهنما یا یک جایگاه در برنامه‌های دکتری اعلام‌شده باشید. مدرک زبان نیز بسته به زبان کار پژوهشی لازم است؛ در علوم طبیعی و مهندسی ممکن است زبان انگلیسی کافی باشد (با مدرک آیلتس/تافل)، اما در بسیاری از رشته‌ها یا برای راحتی ارتباط با گروه تحقیقاتی، داشتن دانش زبان آلمانی مزیت خواهد بود. برخی دانشگاه‌ها ممکن است مدرک TestDaF یا DSH را حتی برای دوره دکترا درخواست کنند، هرچند بسیاری از پروژه‌های دکترا به زبان انگلیسی انجام می‌شوند.

تحصیل دکترا در آلمان همراه با بورسیه یا حقوق است. بسیاری از دانشجویان دکتری در قالب قراردادهای کاری به عنوان دستیار تحقیق/آموزشی در دانشگاه‌ها مشغول می‌شوند یا از طریق بورسیه‌های تحقیقاتی تأمین مالی می‌گردند. مبلغ این کمک‌هزینه‌ها می‌تواند هزینه‌های زندگی را پوشش دهد (به طور متوسط حقوق دانشجوی دکترا در آلمان بین ۱٬۵۰۰ تا ۲٬۵۰۰ یورو در ماه است که البته بسته به پروژه و بودجه متفاوت است). به همین دلیل، مقطع دکترا در آلمان نه تنها رایگان است بلکه می‌تواند منبع درآمد نیز باشد.

پس از اخذ مدرک دکترا از دانشگاه‌های آلمان، فارغ‌التحصیلان فرصت‌های شغلی بسیار خوبی در انتظارشان است؛ چه در صنعت و شرکت‌های دانش‌بنیان آلمان که نیازمند متخصصان پژوهش‌محور هستند و چه در حوزه دانشگاهی و تحقیقاتی در اروپا. همچنین داشتن دکترا مسیر دریافت کارت آبی اتحادیه اروپا (Blue Card) و اقامت دائم را تسهیل می‌کند (زیرا افراد دارای مدرک تحصیلی بالا و شغل مناسب به سرعت واجد شرایط دریافت اقامت بلندمدت می‌شوند).

شرایط تحصیل در آلمان (شرایط کلی پذیرش)

برای اخذ پذیرش تحصیلی از دانشگاه‌های آلمان باید واجد یک‌سری شرایط کلی باشید. اگرچه هر دانشگاه و هر مقطع ممکن است شرایط خاص خود را داشته باشد، اما موارد زیر به عنوان شرایط عمومی تحصیل در آلمان شناخته می‌شوند:

مدرک تحصیلی قبلی معتبر:

اولین شرط، داشتن مدرک فارغ‌التحصیلی مقطع قبلی است. به عنوان مثال، برای ورود به مقطع کارشناسی باید دیپلم دبیرستان (۱۲ ساله) داشته باشید؛ برای کارشناسی ارشد نیاز به مدرک لیسانس و برای دکترا داشتن مدرک فوق لیسانس ضروری است. مدارک شما باید توسط مراجع آموزشی آلمان معادل‌سازی و تأیید شود که نشان دهد صلاحیت علمی لازم برای آن مقطع را دارید. (همان‌طور که گفته شد، در برخی موارد ممکن است نیاز به گذراندن دوره کالج یا واحدهای جبرانی باشد.)

معدل و پیشینه تحصیلی مناسب:

هر چه معدل و سوابق تحصیلی شما بهتر باشد، شانس پذیرش بالاتر می‌رود. بسیاری از دانشگاه‌های آلمان حداقل معدل را تعیین می‌کنند. معمولاً داشتن معدل “B” یا بالاتر (معادل تقریبی ۱۵ به بالا در سیستم ایران) شانس شما را افزایش می‌دهد. در رشته‌های پررقابت، معدل‌های بسیار بالا نیاز است. همچنین اگر در دروسی که مرتبط با رشته انتخابی شما هستند نمرات بهتری کسب کرده باشید (مثلاً نمرات ریاضی و فیزیک برای متقاضیان مهندسی)، شانس موفقیت بیشتر خواهد بود.

مدرک زبان (آلمانی یا انگلیسی):

ارائه مدرک زبان معتبر یکی از الزامات اصلی پذیرش است. برای دوره‌هایی که به زبان آلمانی برگزار می‌شوند، معمولاً مدرک B2 یا C1 زبان آلمانی مورد نیاز است. آزمون‌های زبان مورد قبول شامل TestDaF (با حداقل مجموع امتیاز ۱۴ و ترجیحاً سطح ۴ در هر بخش) یا آزمون DSH (در سطح DSH-2 به بالا) یا گواهی‌نامه‌های موسسه گوته در سطح پیشرفته می‌باشد. برای دوره‌های انگلیسی‌زبان، مدرک آیلتس (معمولاً حداقل نمره ۶ یا ۶.۵ آکادمیک) یا TOEFL (مثلاً حداقل ۷۹-۸۰ iBT) لازم است. بعضی رشته‌ها ممکن است نمرات بالاتری را طلب کنند یا اگر دوره کاملاً انگلیسی باشد مدرک آلمانی نیاز نباشد. دقت کنید که مدارک زبان حتماً باید معتبر و در بازه زمانی قابل قبول (اغلب حداکثر ۲ سال از تاریخ آزمون) باشند.

مکن مالی و پشتوانه مالی:

از نظر دانشگاه برای مرحله پذیرش، اثبات تمکن مالی الزام مستقیم ندارد، اما برای دریافت ویزای تحصیلی آلمان باید نشان دهید توانایی تأمین هزینه‌های زندگی خود در سال اول اقامت را دارید. معمولاً این اثبات از طریق گشایش حساب بلوکه‌شده (Blocked Account) در آلمان صورت می‌گیرد. بر اساس نرخ مصوب دولت آلمان، دانشجوی خارجی بایستی حدود ۹۶۰ تا ۱٬۰۰۰ یورو در ماه برای هزینه‌های زندگی در اختیار داشته باشد. در حال حاضر مبلغ سالانه مورد نیاز در حساب بلوکه حدود ۱۱٬۹۰۰ یورو برای یک سال تعیین شده است. بنابراین یکی از شرایط عملی تحصیل در آلمان، داشتن بودجه کافی برای پوشش مخارج زندگی (شامل مسکن، خوراک، بیمه و …) حداقل برای سال اول است. (جزئیات بیشتر در بخش هزینه‌ها و ویزا توضیح داده خواهد شد.)

شرایط سنی و گپ تحصیلی:

به طور رسمی محدودیت سنی خاصی برای پذیرش در دانشگاه‌های آلمان وجود ندارد و افراد در هر سنی می‌توانند برای تحصیل اقدام کنند. اما تجربه نشان داده دانشجویانی که فاصله زیادی از آخرین مدرک تحصیلی‌شان گذشته باشد (اصطلاحاً گپ تحصیلی طولانی دارند) ممکن است در دریافت پذیرش یا ویزا با سخت‌گیری بیشتری مواجه شوند. بهتر است اگر چند سال از فارغ‌التحصیلی شما می‌گذرد، در این مدت سابقه کاری یا دوره‌های آموزشی مرتبطی ارائه دهید تا توجیهی برای وقفه تحصیلی داشته باشید. در مورد تحصیل در مدارس نیز معمولاً شرط سنی این است که سن دانش‌آموز متناسب با پایه تحصیلی باشد (مثلاً یک نوجوان ۱۷ ساله را نمی‌توان برای پایه بسیار پایین‌تر ثبت‌نام کرد).

سایر شرایط خاص:

بسته به رشته و دانشگاه، ممکن است شرایط دیگری نیز مطرح باشد. برای نمونه، رشته‌های هنر و معماری اغلب نمونه‌کار (Portfolio) از آثار هنری متقاضی می‌خواهند. برخی رشته‌های مدیریت یا MBA ممکن است نمره GMAT یا GRE درخواست کنند. در رشته‌های ورزشی ممکن است آزمون عملی یا سوابق ورزشی نیاز باشد. بنابراین حتماً شرایط اختصاصی رشته مورد نظر خود را در سایت دانشگاه مربوطه مطالعه کنید.
به طور کلی اگر شرایط علمی (مدرک و معدل) و مدرک زبان را فراهم کرده باشید و تمکن مالی خود را نیز نشان دهید، واجد شرایط اولیه تحصیل در آلمان هستید. در مرحله بعد باید مدارک لازم برای درخواست پذیرش را آماده و طبق مهلت مقرر برای دانشگاه ارسال کنید که در بخش بعدی به آن می‌پردازیم.

شرایط سنی تحصیل در آلمان برای مقاطع مختلف چیست؟

تحصیل در آلمان در هر مقطع تحصیلی نیازمند داشتن آمادگی علمی، روحی و حتی گاهی تجربی است. هرچند هیچ محدودیت سنی رسمی برای تحصیل در این کشور وجود ندارد، اما بازه‌های سنی خاصی به‌عنوان بهترین زمان برای آغاز هر مقطع در نظر گرفته می‌شود. این بازه‌ها بر اساس تجربیات آموزشی و توانایی دانشجویان برای سازگاری با شرایط تحصیل در هر مرحله تعیین شده است. در ادامه، شرایط پیشنهادی سنی برای هر مقطع را بررسی می‌کنیم.

بهترین سن برای تحصیل در مقطع کارشناسی

بازه سنی ۱۸ تا ۲۱ سال معمولاً به‌عنوان زمان مناسب برای ورود به مقطع کارشناسی پیشنهاد می‌شود. دانش‌آموزانی که در این بازه سنی وارد دانشگاه می‌شوند، به‌تازگی دوران تحصیلات متوسطه خود را به پایان رسانده‌اند و آمادگی لازم برای پذیرش چالش‌های دانشگاهی را دارند. در این سن، توانایی سازگاری با زندگی دانشجویی و مشارکت در فعالیت‌های آکادمیک و اجتماعی نیز در بالاترین سطح خود قرار دارد.

شرایط سنی مناسب برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد

ورود به مقطع کارشناسی ارشد در آلمان معمولاً برای افراد ۲۱ تا ۳۰ سال توصیه می‌شود. در این مرحله، بسیاری از دانشجویان تجربه تحصیلی، کاری یا تحقیقاتی مناسبی به دست آورده‌اند و با اهداف مشخص‌تری به ادامه تحصیل می‌پردازند. دانشجویانی که در این بازه سنی هستند، معمولاً توانایی مدیریت زمان و تمرکز بیشتری بر روی پژوهش و دروس تخصصی دارند.

بهترین بازه سنی برای تحصیل در مقطع دکتری

تحصیل در مقطع دکتری اغلب نیازمند تجربه و پیشینه تحقیقاتی قوی است. به همین دلیل، بازه سنی ۳۱ تا ۴۰ سال به‌عنوان دوره‌ای مناسب برای تحصیل در این مقطع در نظر گرفته می‌شود. افراد در این بازه سنی معمولاً توانایی بیشتری برای انجام پژوهش‌های مستقل دارند و از تجربه علمی و حرفه‌ای کافی برخوردارند. بااین‌حال، برخی از دانشجویان ممکن است در سنین پایین‌تر یا بالاتر نیز وارد مقطع دکتری شوند و با موفقیت آن را به پایان برسانند.

مدارک لازم برای تحصیل در آلمان

آماده‌سازی صحیح و کامل مدارک، نقش بسیار مهمی در موفقیت پرونده پذیرش تحصیلی شما دارد. مدارک مورد نیاز ممکن است بسته به دانشگاه و مقطع تحصیلی کمی متفاوت باشد، اما فهرست زیر عمده مدارک لازم برای اخذ پذیرش از دانشگاه‌های آلمان را پوشش می‌دهد:

• مدارک هویتی: شامل گذرنامه معتبر (با حداقل شش ماه اعتبار و صفحات خالی کافی برای ویزا) و کپی از صفحه مشخصات آن. ارائه شناسنامه و کارت ملی ترجمه‌شده به انگلیسی/آلمانی نیز برای تکمیل پرونده توصیه می‌شود.
• مدارک تحصیلی: مدرک دیپلم دبیرستان به همراه ریزنمرات آن (برای متقاضیان کارشناسی) و مدرک کارشناسی به همراه ریزنمرات (برای متقاضیان کارشناسی ارشد). اگر برای دکترا اقدام می‌کنید، مدرک کارشناسی ارشد و ریزنمرات آن نیز باید اضافه شود. این مدارک باید ترجمه رسمی به زبان آلمانی یا انگلیسی شده و معمولاً به تایید وزارت علوم/دادگستری و سفارت نیز رسیده باشند. (برخی دانشگاه‌ها در مرحله اولیه فقط ترجمه ساده می‌پذیرند و اصل تاییدات را هنگام ثبت‌نام نیاز دارند.)
• مدارک زبان: مدرک TestDaF یا DSH برای دوره‌های آلمانی (یا گواهی B2/C1 موسسات معتبر) و مدرک IELTS یا TOEFL برای دوره‌های انگلیسی. نمرات دقیق مورد نیاز را دانشگاه اعلام می‌کند. حتماً نسخه‌ی اصل یا گزارش رسمی آزمون که توسط سازمان برگزارکننده صادر شده است را ارائه دهید.
• انگیزه‌نامه (Statement of Purpose): این یک نامه‌ی یک تا دو صفحه‌ای است که در آن انگیزه‌ها، اهداف تحصیلی و حرفه‌ای، دلایل انتخاب رشته و دانشگاه و همچنین توانمندی‌های خود را توضیح می‌دهید. انگیزه‌نامه باید به زبان مورد درخواست دانشگاه (انگلیسی یا آلمانی) نوشته شود و نقش مهمی در قانع کردن کمیته پذیرش دارد که شما برای این برنامه مناسب هستید.
• توصیه‌نامه (Recommendation Letters): برخی دانشگاه‌ها (خصوصاً در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا) دو یا سه توصیه‌نامه از اساتید یا کارفرمایان قبلی درخواست می‌کنند. توصیه‌نامه‌ها باید بر روی سربرگ رسمی نوشته شده و توسط فرد توصیه‌کننده امضا شوند. محتوای آن باید تاییدکننده توانایی‌های علمی و شخصیتی شما باشد. بهتر است اساتیدی را انتخاب کنید که شناخت خوبی از شما دارند و می‌توانند به طور مشخص به قابلیت‌هایتان اشاره کنند.
• رزومه یا CV: داشتن یک رزومه تحصیلی-شغلی به‌روز و منظم برای مقاطع تحصیلات تکمیلی بسیار مهم است. در رزومه تمام سوابق تحصیلی، پروژه‌ها، مهارت‌های علمی، سوابق کاری، مقالات منتشرشده و … خود را ذکر کنید. قالب رزومه بهتر است مختصر و در عین حال کامل باشد (معمولاً ۱ تا ۲ صفحه). اگر گواهی‌ها یا دوره‌های آموزشی خاصی گذرانده‌اید (مثلاً دوره‌های آنلاین، کارگاه‌ها، مدرک فنی‌حرفه‌ای و …)، در رزومه ذکر کنید.
• نمونه کار یا پورتفولیو: برای رشته‌های معماری، هنرهای تجسمی، طراحی، فیلم‌سازی و مانند آن، داشتن نمونه‌کار الزامی است. شما باید بهترین آثار هنری یا پروژه‌های عملی خود را در قالب یک فایل (PDF یا پورتفولیو چاپی) آماده کنید. دانشگاه‌های هنری آلمان به کیفیت و خلاقیت آثار در نمونه‌کار بسیار اهمیت می‌دهند و این می‌تواند تعیین‌کننده پذیرش شما باشد.
• مدارک مالی: گرچه مدرک مالی (مانند گواهی حساب بانکی) عموماً در مرحله پذیرش دانشگاه لازم نیست، اما برای ویزای تحصیلی ارائه مدارک مالی الزامی است. شما بایستی مدارکی همچون گواهی تمکن مالی و گردش حساب بانکی خود یا والدین را آماده داشته باشید. همچنین تهیه نامه تایید گشایش حساب بلوکه‌شده به مبلغ مورد نیاز (حدود ۱۱٬۹۰۰ یورو در سال) از بانک‌های مورد تایید سفارت آلمان ضروری است. اگر موفق به کسب بورسیه شده‌اید یا کسی در آلمان اسپانسر مالی شماست، مدارک مربوطه (نامه بورس یا تعهدنامه مالی) را نیز ارائه دهید.
• گواهی‌های تکمیلی: هر مدرک دیگری که نشان‌دهنده شایستگی و آمادگی شما باشد می‌تواند مفید واقع شود. به عنوان مثال: مدارک دوره‌های آموزشی مرتبط، مدارک افتخارات علمی (رتبه کنکور، المپیاد علمی)، مقالات چاپ‌شده در ژورنال‌ها یا کنفرانس‌ها، مدارک زبان اضافی (مثلاً دانش زبان فرانسوی) و … . البته این موارد اختیاری هستند اما داشتنشان می‌تواند پرونده شما را قوی‌تر کند.
• فرم درخواست پذیرش یا اپلیکیشن: بسیاری از دانشگاه‌های آلمان عضو سامانه آنلاین Uni-Assist هستند. در این صورت، شما باید در وب‌سایت Uni-Assist ثبت‌نام کرده و فرم درخواست پذیرش را به صورت آنلاین تکمیل کنید. برخی دانشگاه‌ها نیز سیستم پذیرش آنلاین اختصاصی خود را دارند. تکمیل دقیق فرم درخواست (شامل اطلاعات شخصی، تحصیلی، انتخاب رشته و …) و آپلود مدارک در پورتال مربوطه آخرین گام ارسال مدارک است. در مواردی ممکن است نیاز به ارسال فیزیکی برخی مدارک نیز باشد که باید طبق دستورالعمل دانشگاه عمل کنید.

پس از آماده‌سازی مدارک فوق، نوبت به ارسال درخواست و پیگیری نتیجه پذیرش می‌رسد. دقت کنید تمام مدارک باید ترجمه رسمی به زبان انگلیسی یا آلمانی شده باشند و در بازه زمانی تعیین‌شده (ددلاین دانشگاه) ارسال شوند. ناقص بودن یا دیر فرستادن مدارک می‌تواند موجب رد پرونده شما شود.

مدرک زبان مورد نیاز برای تحصیل در آلمان

یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای تحصیل در آلمان، داشتن مدرک زبان معتبر است؛ چه زبان آلمانی و چه انگلیسی، بسته به رشته و دانشگاه انتخابی شما. در این بخش به الزامات زبانی برای تحصیل در آلمان می‌پردازیم:

۱. دوره‌های به زبان آلمانی:

بر اساس اطلاعات وب سایت studying-in-germany.org. اکثر رشته‌های مقطع کارشناسی و بسیاری از رشته‌های ارشد در دانشگاه‌های آلمان به زبان آلمانی ارائه می‌شوند. برای حضور در این دوره‌ها، معمولاً نیاز به ارائه مدرک مهارت زبان آلمانی در سطح B2 یا C1 مهم‌ترین آزمون‌های زبان آلمانی قابل قبول عبارتند از:

TestDaF:

آزمون TestDaF در ایران و بسیاری کشورها برگزار می‌شود و چهار مهارت زبانی را می‌سنجد. نمره‌دهی آن در هر مهارت از ۵ (TDN5) است. اغلب دانشگاه‌های آلمان حداقل نمره ۴ در هر بخش (مجموعاً ۱۶ از ۲۰) را قبول دارند، اما برخی با سه تا ۴ (مجموع ۱۴) نیز موافقت می‌کنند. داشتن TDN5 در همه بخش‌ها معادل C1 عالی است.

DSH:

این آزمون مستقیماً در آلمان توسط خود دانشگاه‌ها برگزار می‌شود (معمولاً کمی قبل از شروع ترم). سطح DSH-2 معادل C1 است و برای پذیرش کافی محسوب می‌شود. برخی دانشگاه‌ها نتیجه آزمون DSH را به جای TestDaF می‌پذیرند. برای شرکت در DSH باید ابتدا پذیرش مشروط گرفته باشید و در روز آزمون در آلمان حضور یابید.

Goethe-Zertifikat یا Telc:

گواهی‌های صادره از موسسه گوته (مانند Goethe-Zertifikat B2 یا C1) و آزمون‌های Telc در سطوح B2/C1 توسط بعضی دانشگاه‌ها پذیرفته می‌شوند. با این حال ممکن است دانشگاه از شما بخواهد در بدو ورود، باز هم در آزمون DSH شرکت کنید.

توجه داشته باشید اگر دوره کالج Studienkolleg را می‌گذرانید، پیش از ورود به کالج معمولاً مدرک B1 یا B2 نیاز است و پس از اتمام کالج باید در آزمون Feststellungsprüfung (که شامل بخش زبان هم هست) قبول شوید. در کل، توصیه می‌شود پیش از شروع تحصیل اصلی، حتماً به سطح خوبی از زبان آلمانی برسید تا هم در کلاس‌ها موفق باشید و هم در زندگی روزمره مشکلی نداشته باشید.

۲. دوره‌های به زبان انگلیسی:

آلمان طی سال‌های اخیر برنامه‌های تحصیلی متعددی به زبان انگلیسی (به ویژه در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا) ارائه کرده است. برای این برنامه‌ها باید مدرک زبان انگلیسی ارائه دهید. متداول‌ترین آنها:

IELTS Academic:

آزمون آیلتس مورد قبول تقریباً تمامی دانشگاه‌های آلمان است. معمولاً حداقل نمره کل ۶.۰ یا ۶.۵ درخواست می‌شود. برخی رشته‌های رقابتی‌تر یا دانشگاه‌های برتر ممکن است نمره ۷ به بالا بخواهند. نمره هر مهارت نیز اهمیت دارد؛ معمولاً نباید هیچ بخشی زیر ۵.۵ یا ۶.۰ باشد.

TOEFL iBT:

آزمون تافل اینترنتی نیز پذیرفته می‌شود. حداقل نمره معمولاً حدود ۸۰ از ۱۲۰ است. اما برای اطمینان بهتر است نمره ۹۰ به بالا داشته باشید. مثل آیلتس، برخی رشته‌ها ممکن است نمره بالاتری بخواهند (مثلاً ۱۰۰+). اگر تافل کاغذی (PBT) داده‌اید، نمره ۵۵۰ به بالا معمولاً کفایت می‌کند.

سایر مدارک زبان برای تحصیل در آلمان

بعضی دانشگاه‌ها آزمون‌های کم‌تر رایجی نظیر PTE Academic یا مدارک Cambridge English (مثل CAE/CPE) را نیز قبول می‌کنند. باید در سایت دانشگاه چک کنید. اگر دوره لیسانس خود را کاملاً به زبان انگلیسی گذرانده‌اید، برخی دانشگاه‌ها این را به عنوان مدرک زبان قبول دارند (با ارائه نامه‌ی Medium of Instruction).

۳. عدم نیاز به مدرک زبان در شرایط خاص

به‌ندرت ممکن است از ارائه مدرک زبان معاف شوید. مثلاً اگر تابعیت یک کشور انگلیسی‌زبان را دارید یا تحصیلات قبلی‌تان را در کشور انگلیسی‌زبان انجام داده‌اید، معمولاً مدرک آیلتس/تافل نیاز نیست. یا اگر مدرسه آلمانی‌زبان رفته‌اید، ممکن است مدرک زبان آلمانی لازم نباشد. با این حال این موارد استثناست و اکثریت قریب به اتفاق دانشجویان باید یکی از آزمون‌های استاندارد زبان را پشت سر بگذارنند.

۴. اهمیت زبان آلمانی حتی در دوره‌های انگلیسی:

حتی اگر در یک رشته‌ی کاملاً انگلیسی‌زبان در آلمان تحصیل کنید، یادگیری زبان آلمانی برای زندگی روزمره و آینده‌ی شغلی شما بسیار مهم است. بسیاری از کارفرمایان در آلمان انتظار دارند کارکنانشان دست‌کم به صورت پایه به آلمانی مسلط باشند. همچنین برای تعاملات روزمره (خرید، امور اداری، معاشرت با مردم محلی) دانستن آلمانی یک مزیت بزرگ است. پس حتماً در کنار دوره‌ی اصلی، زمانی را به فراگیری زبان آلمانی اختصاص دهید.

در مجموع، مدرک زبان یک پیش‌نیاز کلیدی برای اخذ پذیرش است و نشان‌دهنده توانایی شما در فهم دروس خواهد بود. هر چه زودتر برای آزمون زبان برنامه‌ریزی کنید و نمره‌ی مورد نظر دانشگاه را کسب نمایید. اگر نمره شما کمی پایین‌تر از حد شد، می‌توانید با دانشگاه مکاتبه کنید؛ برخی دانشگاه‌ها پذیرش مشروط به گذراندن دوره زبان پیش از شروع ترم به شما می‌دهند. اما بهتر است از ابتدا با مدرک کامل اقدام کنید تا شانس ویزا نیز کاهش نیابد.

هزینه‌های تحصیل و زندگی در آلمان

یکی از دغدغه‌های مهم متقاضیان تحصیل در خارج، برآورد هزینه‌ها و تامین مالی دوران دانشجویی است. خبر خوب این است که هزینه تحصیل در آلمان نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر بسیار پایین‌تر است و در عین حال کیفیت زندگی در این کشور بالاست. در ادامه، جزئیات هزینه‌های تحصیل و زندگی یک دانشجو در آلمان را بررسی می‌کنیم:

۱. شهریه دانشگاه (Tuition Fees):

همان‌طور که اشاره شد، در اکثر دانشگاه‌های دولتی آلمان شهریه‌ای برای تحصیل دریافت نمی‌شود. این سیاست شامل حال دانشجویان بین‌المللی نیز می‌گردد. تنها مبلغی که هر ترم باید پرداخت شود، هزینه اداری/خدمات دانشجویی یا (Semesterbeitrag) است که بسته به دانشگاه بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ یورو در هر ترم متغیر است. این هزینه شامل مواردی چون استفاده از حمل‌ونقل عمومی با تخفیف (یا رایگان) در آن ایالت، خدمات رفاهی دانشجویان، هزینه اتحادیه دانشجویی و … می‌شود. پرداخت این مبلغ برای ثبت‌نام هر ترم الزامی است. تحصیل رایگان در آلمان یکی از عوامل جذابیت این کشور است، چرا که در کشورهای انگلیسی‌زبان نظیر آمریکا، کانادا یا انگلستان شهریه‌ها بسیار بالا هستند.

البته همان‌طور که قبلاً اشاره شد، در چند ایالت محدود (مثل بادن-وورتمبرگ و اخیراً ایالت بایرن) برای دانشجویان غیراروپایی شهریه ترمی حدود ۱٬۵۰۰ یورو وضع شده است. همچنین برخی دوره‌های کارشناسی ارشد غیرمتوالی (non-consecutive) که مستلزم سابقه کار هستند، ممکن است شهریه داشته باشند. دانشگاه‌های خصوصی آلمان نیز شهریه دریافت می‌کنند که می‌تواند از ۵٬۰۰۰ تا ۲۰٬۰۰۰ یورو در سال متغیر باشد. اما اکثر دانشجویان ایرانی به سراغ دانشگاه‌های دولتی می‌روند که خوشبختانه رایگان هستند. منبع (study.eu )

۲. هزینه مسکن و خوابگاه:

هزینه مسکن بخش عمده‌ای از هزینه‌های زندگی دانشجویی را تشکیل می‌دهد. گزینه‌های مسکن برای دانشجویان شامل خوابگاه‌های دانشجویی، آپارتمان مشترک (WG) یا آپارتمان مستقل است. خوابگاه‌های دانشگاهی ارزان‌ترین گزینه‌اند (حدود ۲۵۰-۳۵۰ یورو در ماه) ولی ظرفیت محدود دارند و باید از قبل اقدام کرد. اتاق در آپارتمان مشترک با چند دانشجو (معمولاً هر نفر یک اتاق و آشپزخانه/سرویس مشترک) حدود ۳۰۰-۵۰۰ یورو بسته به شهر هزینه دارد. اجاره یک آپارتمان یک‌خوابه مستقل گران‌تر است (از ~۵۰۰ یورو در شهرهای کوچک تا ۸۰۰+ یورو در شهرهای بزرگ مثل مونیخ). به طور متوسط، هزینه مسکن دانشجو در آلمان حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ یورو در ماه برآورد می‌شود که شهر به شهر متفاوت است (شهرهای غربی و جنوبی گران‌تر از شرقی هستند).

۳. هزینه خورد و خوراک:

هزینه خوراک در آلمان نسبت به درآمدها منطقی است. یک دانشجو با صرفه‌جویی می‌تواند با حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ یورو در ماه غذای خود را تامین کند. خرید از سوپرمارکت و پخت‌وپز در خانه به‌صرفه‌تر از غذا خوردن در رستوران است. دانشگاه‌های آلمان دارای سلف‌سرویس دانشجویی (Mensa) هستند که غذاهای گرم را با قیمت یارانه‌ای ارائه می‌کنند (هر وعده حدود ۲ تا ۵ یورو). بنابراین می‌توانید بخشی از وعده‌های غذایی را در Mensa میل کنید و هزینه را کاهش دهید.

۴. بیمه درمانی:

داشتن بیمه درمانی برای همه دانشجویان (خارجی و بومی) در آلمان اجباری است. دانشجویان زیر ۳۰ سال می‌توانند از بیمه درمانی دولتی استفاده کنند که هزینه آن حدود ۱۱۰ یورو در ماه است. این بیمه بخش اعظم هزینه‌های درمانی، ویزیت دکتر، بیمارستان و دارو را پوشش می‌دهد. برای دانشجویان بالای ۳۰ سال یا افرادی که دوره زبان/کالج می‌روند، باید بیمه خصوصی تهیه شود که هزینه متفاوتی دارد (معمولاً بیشتر است). هنگام درخواست ویزا ارائه مدرک بیمه درمانی معتبر (یا تعهد به تهیه آن پس از ورود) ضروری است.

۵. حمل و نقل:

بسیاری از دانشگاه‌ها کارت دانشجویی را به عنوان بلیت ترم برای حمل و نقل عمومی ارائه می‌کنند. یعنی با پرداخت همان هزینه ثبت‌نام ترمی، یک کارت حمل‌ونقل دریافت می‌کنید که به مدت ۶ ماه در محدوده آن ایالت قابل استفاده است (اتوبوس، مترو، قطارهای شهری). این یک مزیت عالی است و هزینه حمل و نقل شما را تقریباً صفر می‌کند. در غیر این صورت، بلیت ماهانه اتوبوس/مترو برای دانشجو با تخفیف دانشجویی حدود ۳۰-۵۰ یورو در ماه خواهد بود. همچنین بسیاری از دانشجویان از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه ارزان و سالم استفاده می‌کنند.

۶. سایر هزینه‌ها (کتاب، پوشاک، تفریحات):

هزینه کتاب و لوازم‌التحریر در آلمان بالا نیست و کتابخانه‌های دانشگاه اغلب منابع درسی را رایگان در اختیار می‌گذارند. با این حال ممکن است سالانه ~۲۰۰ یورو برای خرید کتاب یا نرم‌افزار آموزشی نیاز باشد. هزینه پوشاک بسته به عادت خرید شماست – قیمت پوشاک برند در آلمان شاید بالا باشد اما فروشگاه‌های زنجیره‌ای ارزان‌قیمت هم وجود دارند. برای تفریحات و فعالیت‌های اجتماعی (مثل سینما، باشگاه ورزشی، سفرهای کوتاه) چیزی حدود ۵۰-۱۰۰ یورو در ماه در نظر بگیرید. بسیاری از اماکن فرهنگی برای دانشجویان رایگان یا با تخفیف هستند.

دسته‌بندی	هزینه ماهیانه
مسکن	300 تا 700 یورو
غذا	150 تا 300 یورو
حمل‌ونقل	70 تا 100 یورو
بیمه سلامت	110 تا 130 یورو
تلفن و اینترنت	30 تا 50 یورو
تفریحات و سرگرمی	50 تا 100 یورو
کتاب و لوازم تحصیلی	20 تا 30 یورو
سایز هزینه‌ها	50 تا 100 یورو

در مجموع، میانگین هزینه زندگی دانشجویی در آلمان حدود ۸۰۰ تا ۱٬۰۰۰ یورو در ماه است که شامل همه موارد بالا می‌شود. این مبلغ در واقع همان است که دولت آلمان برای تمکن مالی ویزا تعیین کرده است. اگر صرفه‌جویی کنید و شهر ارزانتری را برای زندگی انتخاب نمایید، شاید با ماهی ۷۰۰ یورو نیز بتوانید زندگی کنید؛ برعکس در شهرهای گران ممکن است ۱٬۲۰۰ یورو نیاز داشته باشید. توصیه می‌شود همیشه کمی بیش از حداقل لازم در حساب خود داشته باشید تا در صورت بروز هزینه‌های غیرمترقبه (مثلاً درمان دندانپزشکی یا خرید لپ‌تاپ) دچار مشکل نشوید.

نکته مهم: در زمان درخواست ویزای تحصیلی باید مدرک تمکن مالی ارائه دهید که نشان دهد قادر به پوشش هزینه‌های سال اول هستید. معمولاً این مدرک به شکل گواهی موجودی حساب بانکی یا نامه‌ی مسدودسازی مبلغ مورد نیاز در حساب بلوکه آلمان است. پس از ورود به آلمان هم باید با بودجه‌بندی مناسب، مخارج خود را مدیریت کنید. در بخش بعدی درباره کار دانشجویی در آلمان توضیح خواهیم داد که چگونه می‌توانید بخشی از هزینه‌ها را از طریق کار پاره‌وقت تامین نمایید.

بورسیه تحصیلی در آلمان

با وجود رایگان بودن شهریه دانشگاه‌های دولتی آلمان، دریافت بورسیه تحصیلی همچنان برای دانشجویان بین‌المللی جذاب است؛ چرا که بورسیه می‌تواند هزینه‌های زندگی را پوشش دهد یا امکانات پژوهشی بیشتری فراهم کند. در آلمان انواع مختلفی از بورسیه‌ها در دسترس دانشجویان قرار دارد. در این بخش با مهم‌ترین منابع و انواع بورسیه در آلمان آشنا می‌شویم:

بورسیه‌های دولتی (DAAD) برای تحصیل در آلمان:

سرویس تبادلات آکادمیک آلمان یا DAAD بزرگ‌ترین سازمان اعطای بورس به دانشجویان خارجی در آلمان است. DAAD هر سال طیف گسترده‌ای از بورسیه‌ها را برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا (و به‌ندرت کارشناسی) ارائه می‌کند. این بورسیه‌ها معمولاً شامل پرداخت کمک‌هزینه ماهانه (حدود ۸۶۱ یورو برای دانشجویان ارشد و ۱٬۲۰۰ یورو برای دکترا، ارقام قابل تغییر)، بیمه درمانی و کمک هزینه سفر و تحقیقات می‌شود. بورسیه‌های DAAD بسیار رقابتی هستند و بر اساس شایستگی علمی، معدل و طرح تحقیقاتی اعطا می‌شوند. برخی از برنامه‌های DAAD مختص کشورهای در حال توسعه (از جمله ایران) است که هدف آن‌ها تربیت متخصصان برای بازگشت و خدمت در کشور خودشان پس از تحصیل می‌باشد.

بورسیه‌های بنیادها و نهادها:

در آلمان احزاب سیاسی، بنیادهای مذهبی و سازمان‌های غیردولتی متعددی بورسیه اعطا می‌کنند. از جمله بورسیه‌های بنیاد کنراد آدناور، بنیاد فریدریش ایبرت، بنیاد هاینریش بل، بنیاد الکساندر فون هومبولت و غیره. هر کدام از این بورس‌ها شرایط خاص خود (مانند فعالیت‌های اجتماعی، تعهد به ارزش‌های خاص و …) را دارند. برای مثال، بنیاد کنراد آدناور تمایل به حمایت از دانشجویان با زمینه‌های علوم سیاسی و حقوق دارد یا بنیاد هاینریش بل بر حوزه‌های محیط زیست و توسعه پایدار متمرکز است. مبالغ این بورس‌ها نیز معمولاً در حد تأمین هزینه زندگی (۸۰۰ تا ۱٬۰۰۰ یورو در ماه) است.

بورسیه استعداد (Deutschlandstipendium):

این یک برنامه بورس ملی است که توسط دولت فدرال و بخش خصوصی مشترکاً تامین می‌شود. مبلغ آن ۳۰۰ یورو در ماه است و به مدت حداقل یک سال تحصیلی به دانشجویان مستعد (اعم از آلمانی یا خارجی) پرداخت می‌شود. دانشگاه‌ها بر اساس معدل و شایستگی‌های دیگر (مثل پروژه‌ها، فعالیت اجتماعی) دانشجویان را معرفی می‌کنند. اگرچه مبلغ این بورس به تنهایی برای تمام هزینه‌های زندگی کافی نیست، اما افتخاری برای رزومه محسوب می‌شود و می‌تواند کمک هزینه باشد.

بورسیه Erasmus+:

اگر از طریق دانشگاه‌های ایران اقدام کنید شاید مستقیم در دسترس نباشد، اما برای کسانی که در اتحادیه اروپا حضور دارند، برنامه اراسموس پلاس امکان بورس برای تبادل دانشجو بین دانشگاه‌های اروپایی را فراهم می‌کند. برخی از دانشجویان ایرانی که مثلاً ابتدا در ترکیه یا جای دیگر پذیرش می‌گیرند، می‌توانند در چارچوب اراسموس برای یک یا دو ترم به آلمان بیایند و بورس دریافت کنند. این مورد خاص‌تر است اما قابل ذکر می‌باشد.

بورسیه‌های دانشگاهی:

برخی دانشگاه‌های آلمان خودشان نیز بورسیه‌های محدودی را برای دانشجویان بین‌المللی در نظر می‌گیرند. مثلاً ممکن است دانشگاهی به دانشجویان ممتاز خارجی در ترم دوم به بعد، کمک‌هزینه‌ای اعطا کند یا تخفیفی در پرداخت هزینه‌ی ترم بدهد. این موارد معمولاً در وب‌سایت خود دانشگاه اعلام می‌شود. هرچند مبلغ و تعداد این بورس‌ها زیاد نیست، ارزش بررسی دارد.

بورسیه‌های تحقیقاتی و شغل‌های دانشگاهی:

در مقطع دکترا، متداول است که دانشجو از طریق HiWi (دستیار پژوهشی/تدریس) درآمد کسب کند. برخی استادان پروژه‌های پژوهشی با بودجه دارند و یک جایگاه PhD position را با پرداخت حقوق (بر مبنای حقوق کارمندان پژوهشی) ارائه می‌دهند. شما با اپلای به این موقعیت‌ها، در عمل یک نوع بورسیه/شغل دریافت می‌کنید که کل دوره دکترا هزینه‌های شما را پوشش می‌دهد.

چگونه برای بورسیه تحصیلی آلمان اقدام کنیم؟

مهم‌ترین اقدام این است که پژوهش و جستجوی دقیقی انجام دهید. وب‌سایت DAAD بانک اطلاعاتی بورس‌ها را دارد که می‌توانید بر اساس کشور مبدا، مقطع و رشته جستجو کنید. برای بورس‌های بنیادها باید به سایت اختصاصی هرکدام مراجعه و شرایط را مطالعه کنید. معمولاً مدارکی مانند رزومه، انگیزه‌نامه اختصاصی بورسیه، توصیه‌نامه و مدرک زبان نیاز است. ددلاین درخواست بورسیه‌ها ممکن است متفاوت از ددلاین دانشگاه باشد، بنابراین برنامه‌ریزی کنید که به موقع درخواست دهید.

نکته: به خاطر داشته باشید که بورسیه‌های فول فاند (Full-Fund) که تمام هزینه‌های شما را پوشش دهند در مقطع کارشناسی تقریباً وجود ندارند و در مقطع ارشد و دکترا نیز بسیار رقابتی هستند. اما همان‌طور که گفته شد، حتی بدون بورسیه هم تحصیل در آلمان به صرفه است و می‌توانید با ترکیبی از کار پاره‌وقت و پس‌انداز شخصی از عهده هزینه‌ها برآیید. اگر موفق به گرفتن بورس شدید که چه بهتر، در غیر این صورت ناامید نشوید و مسیر خود را ادامه دهید

کار دانشجویی در آلمان

بسیاری از دانشجویان بین‌المللی در آلمان برای تأمین بخشی از هزینه‌های زندگی خود به صورت پاره‌وقت کار می‌کنند. دولت آلمان نیز شرایطی فراهم کرده که دانشجویان خارجی بتوانند در حین تحصیل کار دانشجویی داشته باشند. در این بخش به مهم‌ترین قوانین و نکات مربوط به کار ضمن تحصیل در آلمان می‌پردازیم:

محدودیت‌ زمانی کار دانشجویی: بر اساس قوانین مهاجرتی آلمان، دانشجویان غیراروپایی که با ویزای تحصیلی در آلمان هستند مجازند حداکثر ۱۴۰ روز کامل یا ۲۸۰ نیم‌روز در سال کار کنند. (این قانون از مارس ۲۰۲۴ اعمال شده و پیش از آن محدودیت ۱۲۰ روز کامل یا ۲۴۰ نیم‌روز بود که اکنون افزایش یافته است) منظور از روز کامل، کار کردن تا سقف ۸ ساعت در روز است و نیم‌روز یعنی کار تا ۴ ساعت. این محدودیت به طور تقریبی معادل کار پاره‌وقت حدود ۲۰ ساعت در هفته طی سال است. دانشجویان در ایام تعطیلات ترم (تابستان و زمستان) می‌توانند تمام‌وقت کار کنند و آن روزها نیز جزو همین سقف ۱۴۰ روز حساب خواهد شد. توجه کنید که این میزان کار مجاز نیاز به مجوز اضافه از اداره کار یا مهاجرت ندارد و به صورت خودکار با ویزای شما مجاز است. اما اگر کسی بخواهد بیشتر از این میزان کار کند (مثلاً تبدیل به شغل نیمه‌وقت رسمی بالای ۲۰ ساعت در هفته شود)، نیاز به مجوز ویژه و اثبات موارد خاص دارد که برای دانشجویان توصیه نمی‌شود چون ممکن است وضعیت اقامت تحصیلی‌شان را به خطر بیندازد.

انواع کار دانشجویی:

فرصت‌های کاری متنوعی برای دانشجویان در آلمان وجود دارد. برخی از رایج‌ترین مشاغل دانشجویی عبارتند از:

• کار در رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌ها: پیشخدمت، صندوقدار، کمک‌آشپز و … (نیاز به دانستن زبان آلمانی در حد مکالمه روزمره دارد).
• فروشندگی پاره‌وقت: در فروشگاه‌ها، سوپرمارکت‌ها یا غرفه‌ها.
• کارهای خدماتی: پیک موتوری/دوچرخه، نظافت، کار در هتل (خانه‌داری) و …
• فعالیت‌های دانشگاهی: دستیار کتابخانه، نیروی اداری موقت در دانشگاه، راهنمای دانشجویان جدید و …
• کار دانشجویی مرتبط با رشته: به عنوان مثال برنامه‌نویسی یا کار دانشجویی در شرکت‌های فنی برای دانشجویان IT، یا دستیار پژوهشی (HiWi) در خود دانشکده برای دانشجویان ارشد و دکترا.

دستمزد و درآمد:

حداقل دستمزد قانونی در آلمان (تا سال ۲۰۲4) حدود ۱۲ یورو در ساعت است. اغلب مشاغل دانشجویی حول و حوش همین رقم پرداخت می‌کنند. بنابراین اگر مثلاً ۱۰ ساعت در هفته کار کنید، درآمد ماهیانه حدود ۴۸۰ یورو خواهید داشت. برخی کارهای تخصصی‌تر ممکن است دستمزد بالاتری داشته باشند (مثلاً تدریس خصوصی زبان انگلیسی، برنامه‌نویسی، یا کار دانشجویی در یک شرکت مهندسی). در شهرهای بزرگ فرصت‌های کار بیشتر اما رقابت نیز بیشتر است.

توازن کار و تحصیل:

بسیار مهم است که کار پاره‌وقت باعث افت تحصیلی شما نشود. طبق تجربه، کار ۱۰ تا ۱۵ ساعت در هفته معمولاً قابل مدیریت است و تأثیر منفی بر درس‌ها ندارد، اما اگر بیش از حد کار کنید ممکن است از درس‌ها عقب بیفتید. فراموش نکنید هدف اصلی شما در آلمان تحصیل است. همچنین حضور منظم در کلاس‌ها و پشت سر گذاشتن امتحانات برای تمدید اقامت دانشجویی ضروری است؛ اگر کار باعث شود درس‌ها را کنار بگذارید، در نهایت به ضرر شماست.

مالیات و بیمه:

دانشجویان اگر کمتر از ۲۰ ساعت در هفته کار کنند معمولاً نیاز نیست حق بیمه بازنشستگی پرداخت کنند و از برخی مالیات‌ها معافند. اما اگر درآمد ماهانه بیش از ۵۲۰ یورو باشد، ممکن است مالیات بر درآمد از حقوقشان کسر شود (که در انتهای سال مالیاتی می‌توانند بخشی از آن را با اظهارنامه پس بگیرند). کارفرما در زمان استخدام قرارداد رسمی می‌دهد که در آن جزئیات ساعت کار، دستمزد و کسورات مشخص است.

کارآموزی (Internship):

انجام کارآموزی مرتبط با رشته (اعم از الزامی در برنامه درسی یا اختیاری) نیز جزء فرصت‌های فوق‌العاده برای دانشجویان است. برخی کارآموزی‌ها حقوق مختصری دارند، برخی هم بدون حقوق ولی باارزش برای رزومه هستند. اگر کارآموزی جزو برنامه تحصیل شما باشد (اجباری)، معمولاً در سقف ۱۴۰ روز محاسبه نمی‌شود. اما کارآموزی اختیاری به عنوان کار دانشجویی در نظر گرفته شده و از سقف مجاز کسر می‌شود.

یافتن کار دانشجویی حین تحصیل در آلمان:

بهترین راه، پرس‌وجو از دوستان و مشاهده‌ی تابلوهای اعلانات دانشگاه یا وب‌سایت‌های کاریابی است. پلتفرم‌هایی مثل Indeed، StepStone، LinkedIn و سایت‌های محلی هر شهر آگهی‌های کار پاره‌وقت منتشر می‌کنند. مراکز کاریابی دانشجویی (Studentenwerk Jobbörse) نیز در دانشگاه‌ها وجود دارند که به شما در پیدا کردن شغل مناسب کمک می‌کنند.

در کل، کار حین تحصیل در آلمان قانونی و رایج است و بسیاری از دانشجویان با این کار تجربه کسب کرده و بخشی از هزینه‌های خود را تامین می‌کنند. با رعایت تعادل میان کار و درس و آشنایی تدریجی با زبان و فرهنگ محیط کار، می‌توانید از این فرصت بهره خوبی ببرید. همچنین سابقه کار دانشجویی می‌تواند در آینده برای یافتن شغل تمام‌وقت پس از فارغ‌التحصیلی مفید باشد.

اگر در هر یک از مراحل اپلای یا حتی پس از ورود به آلمان نیاز به راهنمایی درباره قوانین کار دانشجویی، تهیه رزومه شغلی و یافتن فرصت‌های کار مناسب دارید، می‌توانید از مشاوران موسسه مهاجرتی آوا کمک بگیرید. کارشناسان ما با تجربه زندگی دانشجویی در آلمان، می‌توانند شما را در برنامه‌ریزی مالی و کاری راهنمایی کنند.

مراحل کامل اخذ پذیرش تحصیلی در آلمان

حال که با شرایط و مدارک لازم آشنا شدید، خوب است یک نقشه‌ی راه کلی از مراحل اقدام برای پذیرش تحصیلی در آلمان داشته باشید. فرایند اپلای ممکن است در نگاه اول پیچیده به نظر برسد، اما با طی کردن گام‌به‌گام آن می‌توانید شانس موفقیت خود را بالا ببرید. در ادامه مراحل اصلی آورده شده است:

مرحله ۱: تحقیق و انتخاب رشته/دانشگاه برای تحصیل در آلمان:

ابتدا بر اساس علاقه تحصیلی و هدف شغلی خود، رشته‌ای که می‌خواهید در آلمان بخوانید را مشخص کنید. سپس به دنبال دانشگاه‌هایی باشید که آن رشته را ارائه می‌دهند. برای این منظور می‌توانید از وب‌سایت‌های مرجع مانند DAAD Database یا University Rankings استفاده کنید. معیارهایی مثل رتبه علمی دانشگاه، شهر محل دانشگاه، زبان برنامه (آلمانی/انگلیسی) و امکانات پژوهشی را در نظر بگیرید. یک فهرست کوتاه از ۵-۱۰ دانشگاه هدف تهیه کنید.

مرحله ۲: بررسی شرایط پذیرش و ددلاین‌ها

وارد سایت رسمی هر دانشگاه شده و صفحه مربوط به پذیرش دانشجویان بین‌المللی یا بخش برنامه رشته موردنظر را مطالعه کنید. شرایط اختصاصی پذیرش (مثل معدل حداقلی، مدرک زبان موردنیاز، مدارک اضافی و…) را یادداشت کنید. همچنین مهلت‌های زمانی (Deadline) ارسال درخواست را مشخص نمایید. معمولاً ددلاین ترم زمستان (شروع اکتبر) حدود ۱۵ ژوئیه و ددلاین ترم تابستان (شروع آوریل) حدود ۱۵ ژانویه است، اما ممکن است دانشگاه یا رشته‌ای زودتر یا دیرتر باشد. حتماً مهلت‌ها را دقیق چک کنید تا فرصت اپلای را از دست ندهید.

مرحله ۳: آزمون زبان و آماده‌سازی مدارک

اگر تاکنون مدرک زبان لازم (آلمانی یا انگلیسی) را نگرفته‌اید، در این مرحله برای آزمون زبان ثبت‌نام و آماده شوید چون گرفتن نتیجه زمان‌بر است. همچنین شروع به ترجمه رسمی مدارک تحصیلی خود کنید. از هم‌اکنون انگیزه‌نامه و رزومه خود را بنویسید و از اساتید سابق درخواست توصیه‌نامه نمایید. این مدارک متنی نیاز به صرف زمان و بازبینی دارند؛ پس بهتر است زودتر تهیه شوند. مطمئن شوید پاسپورتتان اعتبار کافی دارد. اگر مقطع کارشناسی هستید و مشمول آزمون ورودی یا پورتفولیو (مثلاً برای هنر) می‌شوید، برای آن برنامه‌ریزی کنید. همچنین اگر دانشگاه عضو Uni-Assist است، باید یک اکانت ایجاد کرده و مدارک را آپلود نمایید؛ اگر چند دانشگاه از طریق Uni-Assist اقدام می‌کنند، تنها یک بار مدارک در آن پورتال بارگذاری می‌شود اما برای هر دانشگاه هزینه بررسی جداگانه (حدود ۷۵ یورو برای اولین دانشگاه و ۳۰ یورو برای هر دانشگاه اضافه) پرداخت می‌کنید.

مرحله ۴: ارسال درخواست پذیرش (اپلای)

پس از آماده شدن تمام مدارک، به صورت آنلاین درخواست پذیرش خود را ارسال کنید. برخی دانشگاه‌ها کل فرآیند را آنلاین دارند و نیازی به ارسال فیزیکی نیست؛ اما برخی ممکن است بخواهند نسخه‌های کاغذی مدارک را نیز پست کنید. فرم اپلیکیشن را با دقت پر کنید (اطلاعات شخصی، سوابق تحصیلی، انتخاب رشته و …). مدارک خواسته‌شده را ضمیمه کنید. اگر هزینه اپلیکیشن تعیین شده (Application Fee یا هزینه Uni-Assist)، آن را حتماً پرداخت کنید چون بدون آن بررسی نخواهد شد. پس از سابمیت، ایمیل تأیید دریافت خواهید کرد. اکنون باید منتظر نتیجه بمانید. بررسی درخواست‌ها معمولاً بین ۴ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد. در این مدت می‌توانید وضعیت درخواست را از طریق پورتال پیگیری کنید.

مرحله ۵: دریافت پذیرش و آماده‌سازی برای ویزا

اگر مراحل قبل را به‌درستی انجام داده باشید، با دریافت ایمیل یا نامه پذیرش (Admission Letter) از دانشگاه مواجه خواهید شد! در صورت قبولی، دانشگاه برای شما یک نامه پذیرش رسمی (ممکن است مشروط به تکمیل مدرک زبان یا ارائه اصل مدرک در زمان ثبت‌نام باشد) صادر می‌کند. تبریک! اکنون با این نامه می‌توانید سراغ مراحل اخذ ویزای تحصیلی آلمان بروید. برای ویزا باید مدارکی مانند نامه پذیرش، گواهی تمکن مالی (حساب بلوکه‌شده)، مدرک زبان، بیمه درمانی، فرم‌های تکمیل‌شده سفارت، و رسید وقت سفارت را تهیه کنید. همچنین باید محل اسکان موقت خود در آلمان را مشخص کنید (مثلاً رزرو خوابگاه یا هتل برای چند هفته اول). مرحله ویزا را در بخش بعدی به تفصیل توضیح خواهیم داد.

مرحله 6: ثبت‌نام نهایی در دانشگاه (پس از ورود)

پس از گرفتن ویزا و سفر به آلمان، باید در تاریخ مقرر خود را به دانشگاه معرفی کرده و ثبت‌نام نهایی را انجام دهید. این شامل ارائه اصل مدارک تحصیلی ترجمه‌شده و احتمالا گواهی‌های زبان، پرداخت هزینه ترم (همان Semesterbeitrag) و دریافت کارت دانشجویی است. همچنین باید در شهر محل سکونت خود آدرس را ثبت (Anmeldung) کرده و بیمه دانشجویی را فعال نمایید. دانشگاه در هفته‌های اول معمولاً جلسات توجیهی برای دانشجویان جدید برگزار می‌کند که اطلاعات مفیدی از سیستم آموزشی، انتخاب واحد، استفاده از کتابخانه و … ارائه می‌دهد.

اکنون شما رسماً دانشجوی دانشگاه‌های آلمان هستید و ماجراجویی تحصیلی شما آغاز می‌شود!

✅ نکته نهایی: فرآیند اپلای نیازمند دقت، پیگیری مداوم و رعایت ضرب‌الاجل‌هاست. اگر در هر یک از این مراحل احساس سردرگمی یا نیاز به راهنمایی داشتید، کارشناسان موسسه مهاجرتی آوا می‌توانند به شما مشاوره‌ی تخصصی ارائه دهند؛ از انتخاب بهترین رشته و دانشگاه گرفته تا نگارش انگیزه‌نامه حرفه‌ای و تکمیل فرم‌های پذیرش. کافیست با ما در تماس باشید تا این مسیر را با موفقیت طی کنید.

نکته مهم : پروسه ثبت‌نام معمولاً باید شش ماه تا یک سال قبل از شروع ترم آغاز شود.

ویزای تحصیلی آلمان و اقامت پس از تحصیل

پس از دریافت پذیرش از دانشگاه‌های آلمان، مهم‌ترین گام پیش رو اخذ ویزای تحصیلی آلمان است. همچنین باید از همین ابتدا به برنامه خود برای اقامت پس از فارغ‌التحصیلی نیز فکر کنید. در این بخش ابتدا روند دریافت ویزا را توضیح می‌دهیم و سپس به گزینه‌های اقامتی بعد از اتمام تحصیل می‌پردازیم.

اخذ ویزای تحصیلی آلمان (National Student Visa)دانشجویان ایرانی جهت ورود به آلمان نیاز به ویزای ملی نوع D (تحصیلی) دارند. مراحل کلی دریافت این ویزا عبارت است از:

دانشجویان ایرانی جهت ورود به آلمان نیاز به ویزای ملی نوع D (تحصیلی) دارند. مراحل کلی دریافت این ویزا عبارت است از:

1. رزرو وقت سفارت: به محض دریافت نامه پذیرش، به سایت سفارت آلمان در تهران مراجعه کنید و درخواست وقت مصاحبه ویزای تحصیلی دهید. به دلیل تعداد زیاد متقاضیان، ممکن است فاصله زمانی تا وقت مصاحبه چند هفته تا چند ماه باشد، پس سریع‌تر اقدام کنید.
   
2. تکمیل فرم درخواست و جمع‌آوری مدارک: سفارت فرم تقاضای ویزا (معمولاً به زبان آلمانی/انگلیسی) را ارائه می‌دهد که باید پر شود. سایر مدارک لازم برای ویزا شامل: پاسپورت معتبر، نامه پذیرش دانشگاه، مدرک تمکن مالی (مانند گواهی حساب بلوکه‌شده یا نامه اسپانسر مالی)، مدرک بیمه درمانی مسافرتی برای مدت قبل از ثبت‌نام (حدود ۳ ماه اول)، مدرک زبان (در حد مورد نیاز برای دوره؛ مثلاً A2/B1 برای دوره زبان و B2/C1 برای دانشگاه)، ترجمه مدارک تحصیلی و ریزنمرات، چند قطعه عکس پاسپورتی جدید، رسید پرداخت هزینه ویزا (حدود ۷۵ یورو که به ریال پرداخت می‌شود) و در صورت لزوم نامه APS. توجه کنید که از سال ۲۰۲۳، سفارت آلمان برای متقاضیان ایرانی ورود به دانشگاه‌های آلمان گواهی APS (تأیید مدارک تحصیلی توسط بخش فرهنگی سفارت) درخواست می‌کند. بنابراین بهتر است از قبل نسبت به اخذ این گواهی اقدام کرده باشید.
3. حضور در مصاحبه سفارت: در تاریخ تعیین‌شده با همه مدارک اصل و کپی به سفارت بروید. مصاحبه معمولاً کوتاه و در مورد هدف شما از تحصیل، برنامه‌تان پس از تحصیل و کلیاتی از این دست است. پاسخ‌ها را صادقانه و مطابق مدارک ارائه دهید. تسلط نسبی به زبان انگلیسی یا آلمانی برای پاسخگویی امتیاز محسوب می‌شود. پس از مصاحبه، پرونده شما به آلمان ارسال می‌شود تا اداره مهاجرت محلی دانشگاه مقصد آن را بررسی کند.
4. انتظار و دریافت ویزا: بررسی و صدور ویزا ممکن است ۸ تا ۱۲ هفته یا بیشتر طول بکشد. پیگیری‌های لازم را انجام دهید و صبور باشید. در صورت تایید و صدور ویزا، از طریق ایمیل یا پیامک مطلع می‌شوید. سپس می‌توانید پاسپورت خود را برای الصاق ویزا به سفارت تحویل دهید یا از طریق پیک دریافت کنید (طبق روال جاری). ویزای اولیه معمولاً ۳ تا ۶ ماهه است تا شما وارد آلمان شوید.
5. ورود به آلمان و اخذ اقامت دانشجویی: پس از ورود به آلمان، باید ظرف مدت حداکثر ۳ ماه به اداره مهاجرت محلی (Ausländerbehörde) مراجعه کنید و اجازه اقامت دانشجویی (Aufenthaltserlaubnis zum Studium) خود را بگیرید. مدارکی مانند تاییدیه ثبت آدرس محل سکونت در آلمان، بیمه درمانی دانشجویی، گواهی اشتغال به تحصیل از دانشگاه و همان مدرک مالی را ارائه می‌دهید. اقامت دانشجویی معمولاً به مدت یک تا دو سال (بسته به اعتبار بیمه و دوره تحصیل) صادر می‌شود و تا پایان تحصیلات قابل تمدید است.

نکته: در ویزای دانشجویی شما معمولاً اجازه کار پاره‌وقت (۱۴۰ روز/سال) و حضور در دوره آموزشی مرتبط ذکر می‌شود. همچنین ذکر می‌شود که این ویزا قابل تبدیل به اقامت کاری پس از اتمام تحصیل است (برخلاف ویزای توریستی که چنین امکانی ندارد).

اقامت پس از فارغ‌التحصیلی

یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های تحصیل در آلمان، امکان باقی ماندن در این کشور پس از پایان تحصیل برای جستجوی کار و شروع حرفه است. قوانین اقامتی آلمان در این زمینه به شرح زیر است:

اقامت ۱۸ ماهه جستجوی کار:

فارغ‌التحصیلان خارجی دانشگاه‌های آلمان می‌توانند پس از دریافت مدرک خود، برای اقامت به مدت ۱۸ ماه جهت جستجوی شغل در آلمان اقدام کنند. این یک فرصت عالی است تا در آرامش به دنبال کار مرتبط با رشته‌تان بگردید. برای دریافت این اقامت، باید به اداره مهاجرت مراجعه کرده و مدارکی همچون مدرک فارغ‌التحصیلی، بیمه و تمکن مالی (به مراتب ساده‌تر از زمان دانشجویی، زیرا می‌توانید با کار پاره‌وقت هم نشان دهید) ارائه دهید. در طول این ۱۸ ماه، هر نوع کاری می‌توانید انجام دهید تا هزینه زندگی را تأمین کنید (محدودیت ۲۰ ساعت برداشته می‌شود و می‌توانید تمام‌وقت هم کار کنید). البته توصیه می‌شود به دنبال کار در حوزه تخصصی خود باشید.

تغییر به اقامت کاری (Work Permit):

اگر در طول آن ۱۸ ماه، شغلی مرتبط با رشته تحصیلی خود پیدا کردید که درآمد مناسبی داشت، می‌توانید درخواست اقامت کاری آلمان (ویزای کار یا Blue Card) بدهید. برای ویزای Blue Card اتحادیه اروپا باید شغل شما حقوق حداقلی تعیین‌شده را داشته باشد (در سال ۲۰۲4 حدود ۴۸٬۰۰۰ یورو سالانه، یا ۳۸٬۰۰۰ یورو برای رشته‌های موردنیاز خاص). در غیر این صورت، یک اجازه کار معمولی هم کفایت می‌کند. در هر حال، پس از تبدیل ویزای دانشجویی به ویزای کاری، می‌توانید به کار تمام‌وقت در آلمان بپردازید و مسیر را برای اقامت بلندمدت هموار کنید.

اقامت دائم و شهروندی:

افرادی که مدتی با ویزای کار در آلمان کار می‌کنند (معمولاً بعد از ۲۱ تا ۳۳ ماه با Blue Card یا ۵ سال با اقامت کار عادی)، می‌توانند درخواست اقامت دائم (Niederlassungserlaubnis) بدهند. داشتن دانش زبان آلمانی B1 و پرداخت بیمه و مالیات در این مدت شرط است. پس از اخذ اقامت دائم، محدودیت‌های اقامتی شما بسیار کمتر می‌شود. همچنین پس از ۸ سال زندگی (در شرایطی ۶ سال) در آلمان می‌توانید درخواست تابعیت آلمانی کنید. سال‌های تحصیل در آلمان تا نصف مدت برای شهروندی حساب می‌شود (مثلاً اگر ۴ سال دانشجو بودید، ۲ سالش به آن ۸ سال مورد نیاز شهروندی کمک می‌کند).

دیگر گزینه‌ها:

برخی فارغ‌التحصیلان ممکن است تصمیم بگیرند برای مقطع بالاتر (مثلاً ارشد یا دکترا) دوباره تحصیل کنند که در این صورت اقامت دانشجویی تمدید می‌شود. یا ممکن است با یک شهروند آلمانی ازدواج کنند که منجر به اقامت خانوادگی می‌شود. اما رایج‌ترین مسیر همان جستجوی کار و سپس اقامت کاری است.

خلاصه اینکه، آلمان نه فقط برای تحصیل بلکه برای زندگی پس از تحصیل نیز کشوری ایدئال است. بسیاری از دانشجویان خارجی پس از اتمام دانشگاه، جذب بازار کار آلمان شده و سال‌ها در این کشور به کار و زندگی ادامه می‌دهند. حمایت دولت آلمان از ماندن نیروهای تحصیل‌کرده خارجی نشان از نیاز این کشور به نیروی متخصص دارد. بنابراین اگر هدف شما ساختن یک آینده شغلی در قلب اروپا است، آلمان گزینه‌ای عالی با مسیر نسبتاً هموار برای تبدیل ویزای تحصیلی به اقامت کاری و در نهایت اقامت دائم است.

اگر رویای تحصیل در آلمان و ساختن آینده‌ای موفق در این کشور را در سر دارید، فرصت را از دست ندهید! کارشناسان مجرب ما در مؤسسه مهاجرتی آوا آماده‌اند تا از اولین قدم (انتخاب رشته و دانشگاه) تا آخرین قدم (دریافت ویزا و حتی پس از آن) همراه شما باشند. برای بهره‌مندی از مشاوره تخصصی رایگان و شروع فرآیند مهاجرت تحصیلی خود، همین امروز با ما تماس بگیرید یا از طریق وب‌سایت مؤسسه فرم ارزیابی را تکمیل کنید. آینده‌ی درخشانی در آلمان در انتظار شماست – ما در کنارتان هستیم تا این رویا به واقعیت تبدیل شود.

معرفی بهترین دانشگاه‌های آلمان برای دانشجویان خارجی

آلمان به‌عنوان یکی از بهترین مقاصد تحصیلی در جهان شناخته می‌شود و ترکیبی عالی از کیفیت بالای آموزشی، هزینه‌های مقرون‌به‌صرفه و غنای فرهنگی را به دانشجویان بین‌المللی ارائه می‌دهد. دانشگاه‌های آلمان با برنامه‌های تحصیلی استثنایی، محیط‌های دوستانه و حمایت کامل از دانشجویان بین‌المللی، مقصدی محبوب برای ادامه تحصیل هستند. این دانشگاه‌ها به دلیل کیفیت آموزشی بالا، دسترسی آسان به اساتید و امکانات گسترده، برای دانشجویان بین‌المللی گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شوند.

در ادامه، لیستی از بهترین دانشگاه‌های آلمان برای دانشجویان بین‌المللی را مشاهده می‌کنید:

نام دانشگاه	رتبه جهانی QS 2025	رتبه جهانی Times Higher Education 2024
دانشگاه فنی مونیخ	۲۸	۳۰
دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ	۵۹	۳۸
دانشگاه هایدلبرگ	۸۴	۴۷
دانشگاه آزاد برلین	۹۷	۱۰۲
دانشگاه RWTH آخن	۹۹	۹۰
دانشگاه هامبولت برلین	۱۲۶	۸۷
دانشگاه فنی برلین	۱۴۷	۱۵۶
دانشگاه آلبرت لودویگ فریبوگ	۲۱۲	۱۱۳
دانشگاه توبینگن	۲۲۲	۸۶
دانشگاه بن	۲۲۷	۹۱

برترین رشته‌های دانشگاهی برای تحصیل در آلمان

آلمان به دلیل داشتن دانشگاه‌های معتبر و امکانات تحقیقاتی پیشرفته، مقصدی جذاب برای دانشجویان بین‌المللی است. برخی رشته‌ها در این کشور به دلیل تقاضای جهانی بالا و آینده شغلی درخشان، در اولویت قرار دارند. این رشته‌ها معمولاً در حوزه‌های فناوری، علوم پزشکی، مدیریت و علوم اجتماعی هستند و به طور خاص با نیازهای صنعت و جامعه مدرن هم‌راستا می‌شوند. دانشجویانی که در این زمینه‌ها تحصیل می‌کنند، فرصت‌های شغلی فراوانی در آلمان یا سایر کشورهای پیشرفته خواهند داشت.

• مهندسی: رشته‌های متنوعی همچون مکانیک، الکترونیک و هوافضا در آلمان تدریس می‌شود که از بازار کار گسترده‌ای برخوردارند.
• روانشناسی: این رشته در حوزه مشاوره، تحلیل رفتار انسان و ارائه خدمات روان‌شناسی کاربرد زیادی دارد و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
• علوم محیطی: پژوهش در زمینه تغییرات اقلیمی و حفاظت از منابع طبیعی، این رشته را به یکی از مهم‌ترین و پرتقاضاترین رشته‌ها تبدیل کرده است.
• داده‌کاوی (Data Science): این رشته با تحلیل داده‌ها و کاربردهای هوش مصنوعی در صنایع مختلف، به یکی از رشته‌های پرتقاضا تبدیل شده است.
• مطالعات اجتماعی: تحلیل ساختارهای اجتماعی و مسائل سیاسی در این رشته مورد توجه قرار می‌گیرد و نقش مهمی در بهبود وضعیت اجتماعی ایفا می‌کند.
• علوم کامپیوتر و امنیت سایبری: با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر در فناوری، این رشته فرصت‌های شغلی زیادی در آلمان و سایر کشورها ایجاد کرده است.
• حقوق: دانشجویان این رشته می‌توانند در حوزه‌های مختلفی مانند حقوق بین‌الملل و حقوق تجارت فعالیت کنند و در زمینه‌های قانونی معتبر تخصص پیدا کنند.
• پزشکی و دندانپزشکی: تحصیل در این رشته‌ها علاوه بر ورود به سیستم بهداشت قوی آلمان، امکان اشتغال در یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های بهداشتی دنیا را فراهم می‌کند.
• مدیریت مالی و کسب‌وکار بین‌الملل: تحصیل در این رشته به دانشجویان این امکان را می‌دهد تا در بازارهای جهانی فعالیت کنند و در زمینه تجارت و مدیریت مالی تخصص پیدا کنند.

ددلاین اپلای برای دانشگاه‌های آلمان

برای پذیرش در دانشگاه‌های آلمان در سال تحصیلی ۲۰۲۵، مهلت‌های اپلای (ددلاین) به دو بازه اصلی تقسیم می‌شود: ترم زمستان (Wintersemester) و ترم تابستان (Sommersemester). هر ترم مهلت مشخصی برای ارسال درخواست دارد و عدم رعایت این مهلت می‌تواند به رد شدن درخواست منجر شود. در ادامه، مهلت‌های کلی و تفاوت‌های آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

• ترم زمستان ۲۰۲۵: مهلت اپلای برای شروع تحصیل در ترم زمستان (معمولاً آغاز در سپتامبر/اکتبر) غالباً تا ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۵ تعیین می‌شود. این بازه زمانی مربوط به اکثر دانشگاه‌های دولتی آلمان است و شامل برنامه‌های کارشناسی و بسیاری از کارشناسی‌ارشد می‌شود. به عنوان مثال، سال تحصیلی ۲۰۲۵/۲۶ (ورودی پاییز ۲۰۲۵) در بسیاری از دانشگاه‌ها ددلاینی حدود ۱۵ جولای ۲۰۲۵ خواهد داشت.

• ترم تابستان ۲۰۲۵: مهلت اپلای برای شروع تحصیل در ترم تابستان (معمولاً آغاز در مارس/آوریل) معمولاً تا ۱۵ ژانویه ۲۰۲۵ تعیین می‌گردد. برای ورودی بهار ۲۰۲۵ نیز اغلب دانشگاه‌ها همین تاریخ (۱۵ ژانویه ۲۰۲۵) را به‌عنوان ددلاین در نظر می‌گیرند. توجه داشته باشید که ترم تابستان تعداد کمتری رشته و ظرفیت دارد و برخی دانشگاه‌ها در این ترم پذیرش محدود یا ندارند.

تفاوت‌ها بین دانشگاه‌ها و برنامه‌های مختلف: هرچند تاریخ‌های ۱۵ ژانویه و ۱۵ جولای، مهلت‌های رایج اپلای برای دانشگاه‌های آلمان هستند، اما همه دانشگاه‌ها دقیقاً از این تقویم پیروی نمی‌کنند. برخی دانشگاه‌ها و رشته‌ها مهلت‌های زودتری تعیین می‌کنند. به طور خاص:

رشته‌ها و مقاطع خاص:

دانشگاه‌ها ممکن است برای برنامه‌های کارشناسی ارشد، دوره‌های با ظرفیت محدود (Numerus Clausus) یا دوره‌های آمادگی مثل Studienkolleg، ددلاین زودتری داشته باشند. برای مثال، برخی دانشگاه‌های مطرح (مانند فنی مونیخ یا هایدلبرگ) بازه ثبت‌نام ترم زمستان را زودتر آغاز می‌کنند (از اوایل ماه مه) و برخی رشته‌های ترم تابستان در دانشگاه‌هایی مانند TU Berlin حتی ممکن است اواسط دسامبر سال قبل بسته شوند. بنابراین همواره باید مهلت دقیق رشته/دانشگاه موردنظر خود را در وب‌سایت رسمی آن بررسی کنید.

دانشگاه‌های دولتی vs. خصوصی:

دانشگاه‌های دولتی آلمان معمولاً از تقویم استاندارد ذکرشده پیروی می‌کنند و ددلاین‌های ثابت (۱۵ ژانویه/۱۵ جولای) دارند. در مقابل، دانشگاه‌های خصوصی ممکن است پذیرش را به صورت ممتد (rolling) یا در چندین نوبت در سال انجام دهند. مهلت اپلای در دانشگاه‌های خصوصی متغیر است و گاهی تا نزدیکی شروع ترم نیز ادامه دارد. توصیه می‌شود برای دانشگاه‌های خصوصی، حتماً تاریخ‌های دقیق را از وب‌سایت همان مؤسسه جویا شوید. انعطاف بیشتر خصوصی‌ها به این معنی نیست که می‌توان دیر اقدام کرد؛ برنامه‌ریزی زودهنگام همچنان مهم است.

اپلای از طریق Uni-Assist:

بسیاری از دانشگاه‌های آلمان (به‌ویژه دولتی) درخواست‌های دانشجویان بین‌المللی را از طریق سامانه Uni-Assist دریافت می‌کنند. در این حالت، ددلاین تعیین‌شده توسط دانشگاه همان مهلتی است که Uni-Assist نیز لحاظ می‌کند؛ یعنی تمامی مدارک و پرداخت شما باید تا پیش از پایان ددلاین به دست Uni-Assist برسد. با توجه به زمان‌بربودن ارزیابی مدارک، Uni-Assist توصیه می‌کند که حداقل ۸ هفته پیش از ددلاین، مدارک خود را ارسال و هزینه بررسی را پرداخت کنید تا در صورت کسری مدرک، فرصت جبران داشته باشید. برای نمونه، اگر ددلاین دانشگاه ۱۵ جولای است، بهتر است درخواست خود را حداکثر تا میانهٔ مه ارسال کنید. رعایت این حاشیه امن برای دانشجویان ایرانی نیز بسیار حیاتی است، زیرا ممکن است زمان پست مدارک از ایران و مراحل ترجمه رسمی طولانی‌تر شود.

نکات مهم برای دانشجویان ایرانی: دانشجویان ایرانی در فرآیند اپلای و دریافت پذیرش از دانشگاه‌های آلمان باید به چند نکته ویژه توجه کنند:

• معادل‌سازی مدارک تحصیلی: نظام آموزشی ایران ۱۲ ساله (دیپلم + پیش‌دانشگاهی) است که معمولاً معادل مدارک مدرسه آلمان (Abitur) محسوب می‌شود. با این حال، برای ورود مستقیم به دانشگاه‌های آلمان ممکن است نیاز به دوره‌های آماده‌سازی باشد. بسیاری از فارغ‌التحصیلان دبیرستان در ایران برای ورود به مقطع کارشناسی در آلمان باید ابتدا در آزمون ورودی شرکت کرده و وارد کالج‌های Studienkolleg شوند یا دست‌کم یک سال در دانشگاه‌های ایران تحصیل کرده باشند. مهلت اپلای Studienkolleg معمولاً زودتر از ددلاین رشته‌های عادی است و باید از طریق همان دانشگاه مقصد یا مراکز مرتبط پیگیری شود. پس اگر مدرک دیپلم دارید و مستقیم واجد شرایط ورود نیستید، برنامه‌ریزی برای Studienkolleg را در نظر بگیرید.
• فرآیند ویزای دانشجویی: پس از دریافت پذیرش، دانشجویان ایرانی نیاز به اخذ ویزای تحصیلی آلمان (ویزای نوع D) دارند. زمان‌بندی ویزا را حتماً در برنامه خود لحاظ کنید. توصیه می‌شود به محض دریافت نامه پذیرش، برای وقت سفارت و جمع‌آوری مدارک ویزا اقدام نمایید. طبق توصیه‌ها، حدود سه ماه پیش از تاریخ شروع دوره تحصیل خود برای ویزا اقدام کنید. برای ترم تابستان (شروع مارس/آوریل) این به معنی اقدام از حوالی آذر یا دی ماه سال قبل است و برای ترم زمستان (شروع اکتبر) باید از تابستان همان سال پیگیری ویزا را آغاز کنید. پروسه ویزای دانشجویی آلمان برای متقاضیان ایرانی به دلیل تقاضای بالا ممکن است چندین هفته تا چند ماه طول بکشد. بنابراین هرقدر زودتر پذیرش خود را قطعی کنید، شانس بیشتری برای به‌موقع رسیدن ویزا خواهید داشت.
• گواهی APS و سایر الزامات جدید: در سال‌های اخیر، دولت آلمان برای برخی کشورها مکانیزم تأیید مدارک تحصیلی (APS) را اجباری کرده است که پیش از درخواست ویزا باید اخذ شود. این گواهی توسط «سازمان ارزیابی تحصیلی» وابسته به سفارت آلمان صادر می‌شود و صحت مدارک دانشگاهی را تأیید می‌کند. در زمان نگارش این مطلب، داشتن APS برای دانشجویان کشورهایی مانند هند، چین و ویتنام الزامی شده و پیش‌شرط ویزای تحصیلی است. هرچند برای متقاضیان ایرانی هنوز APS به‌صورت رسمی اجباری اعلام نشده است، احتمال تغییر قوانین وجود دارد. از آنجا که دریافت گواهی APS ممکن است ۲ تا ۳ ماه زمان ببرد، توصیه می‌شود اخبار سفارت آلمان در تهران و سایت DAAD را دنبال کنید و در صورت اجرایی شدن این requirement برای ایرانیان، در اسرع وقت برای آن اقدام نمایید. به طور کلی، داشتن مدارک کامل و تاییدشده (مانند ترجمه رسمی مدارک تحصیلی، گواهی تمکن مالی یا حساب مسدود شده، بیمه درمانی و …)، روند ویزا را تسهیل کرده و از تاخیرهای احتمالی جلوگیری می‌کند.

در جمع‌بندی، ددلاین اپلای برای دانشگاه‌های آلمان در سال ۲۰۲۵ برای ترم تابستان ۱۵ ژانویه ۲۰۲۵ و برای ترم زمستان ۱۵ جولای ۲۰۲۵ است. با این وجود، تفاوت‌هایی بسته به نوع دانشگاه و رشته وجود دارد که نیازمند دقت و بررسی توسط متقاضی است. لحن مشاوره‌ای ما به شما می‌گوید که حتماً برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشید: از چند ماه قبل دانشگاه‌ها و رشته‌های موردنظر را بررسی کرده، مدارک خود را آماده کنید و زودتر از مهلت‌های اعلام‌شده اقدام نمایید. رعایت این موارد، به ویژه برای دانشجویان ایرانی که باید دغدغه‌هایی مانند ویزا را هم مدنظر قرار دهند، شانس موفقیت شما را در کسب پذیرش و آغاز به‌موقع تحصیل در آلمان به میزان قابل توجهی افزایش خواهد داد. موفق باشید!

مهلت‌های درخواست به دانشگاه‌ها: کی باید برای دانشگاه درخواست دهید؟

نوع درخواست	مهلت ارسال درخواست	تاریخ تصمیم‌گیری پذیرش
تصمیم زودهنگام	اوایل تا اواسط نوامبر	اواسط دسامبر
اقدام زودهنگام	اوایل تا اواسط نوامبر	اواسط دسامبر
تصمیم معمولی	اوایل ژانویه تا اواسط فوریه	اواسط مارس تا اوایل آوریل
پذیرش متغیر	متغیر	۴–۶ هفته بعد از ارسال درخواست

چگونگی معادل‌سازی مدارک تحصیلی در آلمان

معادل‌سازی مدارک در آلمان فرآیندی است که طی آن، اعتبار مدارک تحصیلی خارجی با استانداردهای آموزشی آلمان مقایسه می‌شود. برای این کار، متقاضیان باید مدارک تحصیلی خود را به زبان آلمانی ترجمه رسمی کرده و به نهادهایی مانند ZAB (مرکز ارزیابی مدارک خارجی) ارسال کنند.

این نهادها مدارک را بررسی کرده و تعیین می‌کنند که آیا معادل آن در سیستم آموزشی آلمان وجود دارد یا خیر. در صورت تایید، داوطلب می‌تواند برای پذیرش در دانشگاه‌های آلمان اقدام کند. این فرآیند به دانشجویان بین‌المللی امکان می‌دهد تا با تطبیق مدارک خود، به‌طور رسمی در سیستم آموزش عالی آلمان شرکت کرده و از فرصت‌های تحصیلی این کشور بهره‌مند شوند.

گپ تحصیلی آلمان

گپ تحصیلی به مدت زمانی اطلاق می‌شود که از آخرین مقطع تحصیلی شما گذشته است. در آلمان، برای دوره کارشناسی، گپ تحصیلی تا دو یا سه سال پذیرفته می‌شود و برای کارشناسی ارشد، این مدت تا پنج سال است. برای دوره دکترا، گپ تحصیلی معمولاً اهمیت چندانی ندارد. اگر مدت زمان گپ شما بیشتر از حد مجاز باشد، باید دلایل قوی و مستند برای آن ارائه دهید.

برای رفع گپ تحصیلی و جلب نظر مقامات سفارت آلمان، می‌توانید مستندات معتبر ارائه دهید. به‌عنوان مثال:

دلایل شخصی مانند ازدواج یا مشکلات خاص نیز می‌توانند توجیه‌گر گپ تحصیلی باشند. همچنین، خدمت سربازی برای مردان می‌تواند یکی از دلایل قانع‌کننده باشد. از ذکر دلایل بی‌اهمیت خودداری کرده و تنها مستندات و دلایل معتبر را ارائه دهید. برای مشاوره بیشتر، استفاده از خدمات مشاوران موسسات مهاجرتی می‌تواند مفید باشد.

• سوابق پژوهشی یا تحقیقاتی مرتبط با رشته تحصیلی‌تان.
• رزومه شغلی مرتبط با رشته تحصیلی.

در صورت داشتن گپ تحصیلی زیاد، افزایش سطح زبان خود بالاتر از حد مورد نیاز می‌تواند امتیاز مثبت به شمار آید.

امتیازات کارت دانشجویی در آلمان

از جمله مزایا و امتیازاتی که کارت دانشجویی در آلمان به شما ارائه می‌دهد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. دسترسی به حمل‌ونقل عمومی با هزینه‌ای ارزان‌تر
2. استفاده از کارت تخفیف در مراکز خرید و رستوران‌ها
3. دسترسی سریع‌تر به کتابخانه‌ها و منابع دانشگاهی
4. تخفیف در خدمات ورزشی
5. امتیاز برای سفرهای داخلی و بین‌المللی
6. دسترسی به فرصت‌های شغلی دانشجویی و کارآموزی
7. دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی ارزان‌تر

سخن پایانی

تحصیل در آلمان فرصتی بی‌نظیر برای دستیابی به آموزش باکیفیت، زندگی در یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان و ایجاد مسیر شغلی مطمئن است. با وجود هزینه‌های مقرون‌به‌صرفه تحصیل و امکان بهره‌مندی از بازار کار پویای آلمان، این کشور مقصدی ایده‌آل برای دانشجویان بین‌المللی محسوب می‌شود. اگرچه مسیر تحصیل به‌تنهایی به اقامت دائم یا تابعیت ختم نمی‌شود، اما با برنامه‌ریزی دقیق، بهره‌گیری از فرصت‌های کاری و پایبندی به قوانین، می‌توان از این فرصت برای دستیابی به اهداف بلندمدت مهاجرتی استفاده کرد. رای دریافت مشاوره دقیق‌تر و اطلاعات بیشتر، می‌توانید با موسسه مهاجرتی آوا تماس بگیرید و از خدمات مشاوره‌ای آن‌ها بهره‌مند شوید.

منابع: لینک 1 ، لینک2

سوالات متداول درباره تحصیل در آلمان